#Ελληνικό 7: Τα πηγάδια ξερνάνε πετρέλαιο
Μια περιβαλλοντική «βόμβα» ίσως βρίσκεται στα «θεμέλια» της νέας πόλης στο Ελληνικό. Στην πρώτη συνεργασία με τους Reporters United αναλύουμε δείγμα από τα νερό των πηγαδιών του Κάτω Ελληνικού.
Τις δημοσιεύσεις των Reporters United τις διαβάζαμε στα εβδομαδιαία digests του Νήματος που στέλναμε κάθε Παρασκευή, σχεδόν κάθε φορά που ολοκλήρωναν μια έρευνα. Όταν ξεκινήσαμε την έρευνα για το Ελληνικό τον περασμένο Νοέμβριο, σας είχαμε γράψει ότι στην πορεία θα επιδιώξουμε να συνεργαστούμε με ομάδες ερευνητικής δημοσιογραφίας. Με μεγάλη χαρά, λοιπόν, συνεργαστήκαμε για τη διεξαγωγή της έρευνας για τα πετρελαιοειδή που δημοσιεύτηκε τη Δευτέρα που μας πέρασε (4/8) ως κύριο θέμα στην Εφημερίδα των Συντακτών και, βεβαίως, θα υπάρξει συνέχεια.
Aν δεν το έχετε διαβάσει ήδη στην Εφημερίδα των Συντακτών δείτε το στο site των Reporters United. Αργότερα θα αρχειοθετηθεί στο www.toellinikon.gr
Με δυο λόγια:
Στο ρεπορτάζ που πραγματοποιήσαμε πριν λίγους μήνες στα δικηγορικά της Γλυφάδας είχαμε καταγράψει πως στερεύουν τα πηγάδια της περιοχής καθώς η επένδυση αντλεί τα υπόγεια ύδατα τα οποία ανακατευθύνει προς παλαιούς αγωγούς ομβρίων που εκβάλουν στη θάλασσα, όταν πρόκειται να εκτελέσει χωματουργικές εργασίες. Στο κάτω Ελληνικό συναντήσαμε κάτι διαφορετικό: Το πηγάδι της οικογένειας Θεοφανίδου, αλλά κατά δήλωση των μελών του εξωραϊστικού συλλόγου της περιοχής και δυο ακόμα πηγάδια μυρίζουν πετρελαιοειδή. Το πηγάδι της συγκεκριμένης οικογένειας δε μύριζε απλώς, αλλά είχε κάψει τον κήπο και τις πατούσες ενός σκυλιού όταν το ανακαλύψαμε. «Η κατάσταση είναι τόσο σοβαρή που αν εισπνεύσεις αυτόν τον αέρα, κινδυνεύεις. Το πετρέλαιο αυτό καταλήγει τελικά στη θάλασσα, συγκεκριμένα στη Γλυφάδα» μας είπε η Ελεάννα θεοφανίδου, πρόεδρος του τοπικού συλλόγου, όταν τη συναντήσαμε στην περιοχή. «Στην περιοχή μας, όλες οι μονοκατοικίες είχαν παλιά πηγάδια, ήταν βαλτώδης περιοχή. Είχαν μεγάλους κήπους. Και τώρα μονοκατοικίες κατεδαφίζονται και τα πηγάδια αρχίζουν να στερεύουν. Υπέροχοι κήποι καταστρέφονται γιατί δεν μπορεί κανείς να τους συντηρήσει. Υπάρχει τεράστιο πρόβλημα με τον υδροφόρο ορίζοντα, διότι έχουν αφαιρέσει έναν αγωγό τροφοδοσίας καυσίμου από το παλιό αεροδρόμιο. Εδώ και ένα χρόνο αυτό μολύνει τον υδροφόρο ορίζοντα, κάτι που το παρατηρούμε από τη δυσάρεστη μυρωδιά» συνέχισε η ίδια.
Το ρεπορτάζ μας στο Reporters United αποκαλύπτει ότι η πολυετής εγκατάλειψη και αδράνεια από κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς φαίνεται πως έχει οδηγήσει σε ρύπανση των υπόγειων υδάτων με πετρελαϊκούς υδρογονάνθρακες. Εργαστηριακές μελέτες από δείγματα που συλλέξαμε έδειξαν εξαιρετικά τοξικές συγκεντρώσεις, με τιμές εκατοντάδες φορές πάνω από τα ευρωπαϊκά όρια. Παράλληλα, η απουσία ουσιαστικού κρατικού ελέγχου και η καθυστέρηση στην αποκατάσταση - ήδη από το κλείσιμο του αεροδρομίου μέχρι σήμερα - θέτει σε κίνδυνο το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία. Η Lamda Development, παρά τις επανειλημμένες διαβεβαιώσεις για ολοκλήρωση της απορρύπανσης, έχει συλλέξει 260 τόνους καυσίμων και παραδέχεται τώρα ότι η διαδικασία δεν έχει ολοκληρωθεί. Ωστόσο, οι εργασίες απορρύπανσης συνεχίζονται και όπως μαθαίνουμε η διαδικασία που ακολουθείται είναι να γίνονται πρώτα τοπικοί έλεγχοι και στη συνέχεια να ξεκινούν οι χωματουργικές εργασίες.
Τι σημαίνει τα παραπάνω; Πιθανότατα ότι σχεδόν τρία χρόνια μετά την έναρξη της απορρύπανσης της περιοχής του παλαιού αεροδρομίου κάτι δε γίνεται σωστά.
Η έρευνα που κάναμε για το Νήμα ως εκείνη τη στιγμή επικεντρωνόταν στις πρωτοβουλίες των κατοίκων των περιοχών που αντιμετωπίζουν μια σειρά από προβλήματα και θα τη διαβάσετε το Σάββατο στην Εφημερίδα των Συντακτών. Η διαφυγή πετρελαιοειδών όμως παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις της εταιρείας και της πολιτικής ηγεσίας μας αναγκάζει να πάμε πίσω στο χρόνο για ένα θέμα που αποτελεί κυριολεκτικά και μεταφορικά δυνητική περιβαλλοντική βόμβα στα θεμέλια της επένδυσης.
Όπως θα διαβάσετε στο αφιέρωμα, οι μελέτες της εταιρείας Intergeo που έκανε για λογαριασμό του ΤΑΙΠΕΔ την πρώτη έρευνα το 2012 και την επιβεbeαίωσε το 2022 μετά από παραγγελία της Λάμδα εντοπίζει πετρελαιοειδή από τη λειτουργία του παλαιού αεροδρομίου πέριξ του αεροδιαδρόμου, δηλαδή εκεί που πρόκειται να γίνει το πάρκο. Εδώ λοιπόν υπάρχουν μια σειρά από συμπτώσεις που ίσως χρειάζεται να συνυπολογιστούν:
Μετά την ψήφιση του Προεδρικού Διατάγματος του 2018 που ενέκρινε τη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων και έδινε τη δυνατότητα να αρχίσουν να εκδίδονται οι εφαρμοστικές κοινές υπουργικές αποφάσεις, υποχρέωση της Λάμδα ήταν να παραδώσει το πάρκο και μετά να συνεχίσει με τις κατασκευές. Η λύση που δόθηκε τότε προκειμένου να σταματήσει να κατηγορείται ο ΣΥΡΙΖΑ για τις καθυστερήσεις ενός έργου που στο μεταξύ είχε ενταχθεί ως ανελαστική υποχρέωση στο τρίτο μνημόνιο, ήταν να συσταθεί μια επιτροπή περιβαλλοντικής παρακολούθησης με τη συμμετοχή διοικητικών, αυτοδιοικητικών στελεχών και εκπροσώπων της εταιρείας. Η επιτροπή, διορισμένη από τον εκάστοτε υπουργό θα έτρεχε τις αδειοδοτήσεις στο μοντέλο της έκδοσης μιας άδειας πακέτο που είχε εφαρμοστεί για πρώτη φορά στην περίπτωση της Ελληνικός Χρυσός. Με άλλα λόγια δε θα ήταν απαραίτητα μια φιλοπεριβαλλοντική επιτροπή, θα διασφάλιζε όμως τα ελάχιστα και κάποιος θα αναλάμβανε την ευθύνη. Επιπλέον οι τοπικές κοινωνίες που βρίσκονται σήμερα σε αντιπαράθεση με την εταιρεία θα είχαν λόγο στο project. Η Λάμδα την αποδέχτηκε, αντίθετα με τους ελέγχους της Αρχαιολογικής υπηρεσίας που θα μπορούσαν να πάνε πολύ πίσω το έργο όπως είχε ήδη φανεί από την κατασκευή του Αττικό ΜΕΤΡΟ, καθώς αυτό θα της διασφάλιζε μια μίνιμουμ συναίνεση και νομιμότητα. Για ποιο λόγο επί έξι χρόνια τα χαρτιά για τη σύσταση της επιτροπής φτάνουν στο γραφείο του υπουργού χωρίς να υπογράφονται ποτέ;
Μπορούμε να υποθέσουμε ότι από την αρχή η πρόθεση της εταιρείας ήταν να μετατρέψει το project από κατασκευαστικό σε Real Estate, όπως έγινε τελικά; Το σκεπτικό αυτό το ανέλυσε ο Γιώργος Αναματερός, εξηγώντας γιατί κατά την εκτίμηση του δεν ήταν οικονομικά βιώσιμο. Στη συνέντευξη που έδωσε στο militaire αναφέρει χαρακτηριστικά: «Από τον Απρίλιο του 2016, όταν διέρρευσε η πραγματογνωμοσύνη (από τον ίδιο), ήταν γνωστό ότι δόθηκε στην εταιρεία Λάμδα ένα εξωφρενικό περιθώριο 25 ετών για την ολοκλήρωση των έργων, το οποίο θα ξεκινούσε από τη στιγμή που θα κατέβαλε τα πρώτα 300 εκατομμύρια του τιμήματος. Αυτό συνέβη τον Ιούνιο του 2021. Συνεπώς, το Ελληνικό θα είναι εργοτάξιο για άλλα 21 χρόνια».
Στη συνέχεια εξηγεί ότι η Λάμδα έχει τη δυνατότητα να ενεργοποιήσει μια ρήτρα διαφυγής, που ονομάζεται «λόγος εκτεταμένης ανωτέρας βίας» κάνοντας χιουμοριστικές αναφορές σε πτώση κομήτη ή η έλευση δεινοσαύρων, αλλά και σε κάτι λιγότερο δραματικό, όπως η ανακάλυψη αρχαίων (!).
Αναπάντητατα ερωτήματα
Το περιβαλλοντικό πρόβλημα του έργου λοιπόν ίσως δεν είναι απλώς θέμα όχλησης των ευαίσθητων κατοίκων των γύρω περιοχών, ή ακόμα και το εύλογο λειτουργικό πρόβλημα που θα πρέπει να υποστούν χάριν της ανάπτυξης που θα φέρει το έργο, αλλά η ρήτρα διαφυγής της εταιρείας (και πραγματικό πρόβλημα στα θεμέλια του έργου) που οφείλει να ολοκληρώσει με βιώσιμο οικονομικά τρόπο και συγκεκριμένες ωφέλειες για το δημόσιο συμφέρον, ήτοι σημαίνει τη δημιουργία του μητροπολιτικού πάρκου που βάσει του Προεδρικού Διατάγματος του 2018 και της πρώτης εφαρμοστικής ΚΥΑ (επί ΣΥΡΙΖΑ) θα έπρεπε τώρα να ολοκληρώνεται.
Επίσης μήπως αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η διοίκηση μας αρνήθηκε σειρά δημοσίων εγγράφων όπως η έκθεση της εταιρείας Intergeo για τη ρύπανση σε υπόγεια ύδατα και εδάφη του 2012 για το ΤΑΙΠΕΔ; Γιατί δεν βρίσκεται σε καμία δημόσια αρχή η μελέτη υποβάθρου σε θάλασσα και ιζήματα του ΕΛΚΕΘΕ (2021); Γιατί δεν μας παραχωρείται η μελέτη απορρύπανσης εδαφών και υδάτων που κατατέθηκε και αδειοδοτήθηκε από την διεύθυνση ΠΕΧΩ της αποκεντρωμένης διοίκησης το 2022;
Μπορεί να γίνει πραγματικά απορρύπανση του παλαιού αεροδρομίου και της παλαιάς στρατιωτικής βάσης με κόστος μόλις έξι εκατομμύρια όπως αναφέρει στις απαντήσεις της η Λάμδα Development ή μήπως είναι πολύ πιο κοστοβόρα; Στελέχη της εποχής των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 μας μεταφέρουν ότι επί υπουργίας Βερελή εκτιμήθηκε η απορρύπανση σε εκατοντάδες εκατομμύρια και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν έγιναν εγκαταστάσεις που θα χρειαζόταν να χρησιμοποιηθούν ξανά, τουλάχιστον όχι σε ευρεία κλίμακα. Βεβαίως πρόκειται για φήμη και πρέπει να εκτιμηθεί ως τέτοια. Όμως το ερώτημα παραμένει. Είναι περιβαλλοντικά βιώσιμο το έργο χωρίς να έχει γίνει σωστά ή χωρίς να έχει ολοκληρωθεί η απορρύπανση του παλαιού αεροδρομίου;
Σημαντική σημείωση
>>> Όπως γνωρίζετε η έρευνα που ξεκινήσαμε τον Νοέμβριο που μας πέρασε στηρίζεται αποκλειστικά από τους αναγνώστες του Νήματος και εσχάτως τη συνεργασία με τα Μέσα που δημοσιεύουν τα ρεπορτάζ μας. Με άλλα λόγια δεν ξέρουμε αν είναι βιώσιμο το Ελληνικό, αλλά πιστεύουμε ότι είναι σημαντικό να είναι η έρευνα για αυτό.
>>> Για να ολοκληρωθεί η προσπάθεια, το Νήμα χρειάζεται τους συνδρομητές του, τόσο οικονομικά, όσο και με τις ιδέες και τις προτάσεις τους.
>>>Το υλικό της έρευνας θα δημοσιευθεί σε ένα δημόσια προσβάσιμο αρχείο στη διεύθυνση www.toellinikon.gr
Στο επόμενο τεύχος
Όλες οι κοινωνικές πρωτοβουλίες που οργανώνονται σήμερα προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της επένδυσης στο Ελληνικό. Το Σάββατο 9/8 θα κυκλοφορήσει ως τετρασέλιδο αφιέρωμα μαζί με την ΕφΣυν και τη Δευτέρα θα λάβετε αναλυτικό σημείωμα στο inbox σας.
Τα προηγούμενα κείμενα του αφιερώματος
#1 Το μεγαλύτερο κατασκευαστικό έργο στην Ευρώπη, μια πολυτελής αντιπαροχή;
#2 Λουκάς Τριάντης: Το Ελληνικό θέτει ερωτήματα για τους αδόμητους χώρους σε όλη την Αττική.
#3 Ελληνικό: Ποιος φταίει για τα εργατικά ατυχήματα;
#4 Στα Δικηγορικά της Γλυφάδας δεν ανοίγουν πια παράθυρα
#5: Επιτάχυνση των έργων, αλλά τα ερωτήματα παραμένουν
#6: Εργαζόμενοι και περιβάλλον πληρώνουν τις καθυστερήσεις της επένδυσης
Μας άρεσε το σχόλιο του τζαζίστα Γιώργου Αναματερού, οπότε κλείνουμε το σημείωμα με αυτό: