Ψηφιακές πλατφόρμες, μονοπώλια και η κάθοδος των διανομέων
Ψηφιακές πλατφόρμες, μονοπώλια και η κάθοδος των διανομέων
Αφιέρωμα στις ψηφιακές πλατφόρμες, τους gig workers και την σημαντικότερη εργατική κινητοποίηση του καιρού μας
Όταν η efood αποφάσισε να κάνει στροφή 180 μοιρών και να ικανοποιήσει το αίτημα των εργαζομένων της για συμβάσεις αορίστου χρόνου, ήξερε ότι αυτή είναι μια μάχη που εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο, καθώς ένας «πόλεμος» μαίνεται μεταξύ πλατφορμών και διανομέων
. Πρόκειται ίσως για την πιο ενδιαφέρουσα αντιπαράθεση μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας του καιρού μας, αφού θέτει τους όρους για όλη την “gig economy”.Διαβάστε σχετικά:
Μια διεθνής αντιπαράθεση
Τον Μάιο που μας πέρασε η Βρετανική Deliveroo, η πλατφόρμα που αντιμετώπισε το πρώτο μεγάλο κύμα απεργιών το 2016 στη Βρετανία, ηττήθηκε δικαστικά στην Αυστραλία, όπου δικαιώθηκε ένας υπάλληλός της, ο οποίος ζητούσε αποζημίωση για άδικη απόλυση
Το επιχείρημα της εταιρείας ήταν πως εφόσον ο υπάλληλος επέλεγε το ωράριό του, ή μπορούσε να εργάζεται παράλληλα σε ανταγωνιστικές πλατφόρμες, θα έπρεπε να θεωρείται εξωτερικός συνεργάτης.
Το δικαστήριο έκρινε αντίθετα, ότι αν ήταν εξωτερικός συνεργάτης θα φορούσε το δικό του λογότυπο και όχι τα χρώματα της εταιρείας. Επιπλέον, η εργασία του δεν του εξασφάλιζε κέρδος και δεν είχε διαπραγματευτική ισχύ
Στη Γαλλία, η εταιρεία διώκεται για απασχόληση αδήλωτων εργαζομένων, ενώ σκοπεύει να αποχωρήσει από την Ισπανία μετά την ψήφιση εκεί του πρώτου νόμου σε χώρα της ΕΕ που προστατεύει νομοθετικά τη δουλειά του διανομέα ως μισθωτού. Στη Γερμανία η σύγκρουση των συνδικάτων με την εταιρεία Gorrilaz (με μετανάστες στην πρώτη γραμμή της εργασιακής σύγκρουσης) είναι μαχητική. Στη Σκωτία υπολογίζεται πως το ⅓ των εργαζομένων της εταιρείας έχουν αποδοχές κάτω του κατώτατου μισθού. Μόλις προχθές η πολιτεία της Νέας Υόρκης θέσπισε κατώτατο μισθό και βασικές συνθήκες προστασίας από την εγκληματικότητα που μαστίζει τον κλάδο. Οι συνθήκες των εργαζομένων στις ΗΠΑ είναι εφιαλτικές.
Δείτε: The invisible 65.000 - The Verge (6:15)
Mε συντριπτική πλειοψηφία 524 μελών το Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο ζήτησε στις 16 Σεπτεμβρίου από την Κομισιόν να θεσπίσει δικαιώματα για τους εργαζομένους στις πλατφόρμες, όπως συλλογικές διαπραγματεύσεις.
Και έξω από τη Δύση όμως οι διανομείς έχουν να αντιμετωπίσουν ανάλογες συνθήκες εργασίας: Στην Ινδία, στην Νότιο Κορέα (όπου πέτυχαν την απαγόρευση της υπερεργασίας) και τη Ρωσία οργανώνονται σε σωματεία, ενώ στην Κίνα κερδίζουν εργασιακή προστασία
Ψηφιακά μονοπώλια και ψηφιακά δικαιώματα
Προστασία της εργασίας στην περίπτωση της efood ισοδυναμεί πλέον με προστασία της επένδυσης της εταιρείας. Αξίζει να σημειωθεί πως μια από τις πολυεθνικές που φλέρταραν εδώ και καιρό με την ελληνική αγορά, βρήκε την ευκαιρία να μπει προσφέροντας ακριβώς αυτό: ασφαλισμενη εργασία!
Με νόμο του 2019 διασφαλίστηκε για τους εργαζομένους στις πλατφόρμες που διαθέτουν ιδιόκτητο στόλο επίδομα βενζίνης 15% ενώ η efood παρέχει και τα απαραίτητα υλικά (αδιάβροχα, γάντια κοκ). Ωστόσο, η έτερη μεγάλη πλατφόρμα, Wolt λειτουργεί με τίτλους κτήσης και δεν προχωρά σε προσλήψεις εργαζομένων.
Μια ενδιαφέρουσα διάκριση στο προσωπικό των εταιρειών αυτών είναι ότι οι προγραμματιστές απολαμβάνουν προνομιακό καθεστώς έναντι των μεταφορέων. Όμως, οι μεν κατασκευάζουν και νομιμοποιούν συστήματα εντατικοποίησης και επιτήρησης της εργασίας, ενώ οι δε τα υφίστανται.
Η επιτηρητική χρήση των αλγορίθμων από τις εταιρείες ντελίβερι προκαλεί δικαστικές αντιδράσεις στην Ευρώπη, που τις καταδικάζουν για παραβίαση προσωπικών δεδομένων και εργασιακών δικαιωμάτων.
Σε ρεπορτάζ της Γαλλικής κρατικής τηλεόρασης, δημοσιογράφος έθεσε το ερώτημα της επιτήρησης σε μάνατζερ εταιρείας delivery δείχνοντας του εσωτερικό μέιλ με ονόματα υπαλλήλων που συμμετείχαν σε διαδηλώσεις. H εταιρεία ισχυρίστηκε πως δεν χρησιμοποιεί τον γεωεντοπισμό για τη δημιουργία λιστών συνδικαλιστών αλλά προκειμένου να εντοπίσουν από την αστυνομία κλοπές και επιθέσεις κατά του προσωπικού.
Εργασιακά δικαιώματα και συνεταιρισμοί
Κάθε τεχνολογία γίνεται πολιτικά ενδιαφέρουσα, όταν είναι πλέον τεχνολογικά τετριμμένη. Τότε αυξάνεται η αξία της εργασίας έναντι του λογισμικού απελευθερώνοντας νέες δυνατότητες, όπως αυτήν της κοινωνικής ιδιοκτησίας.
Ενώ οι αλγόριθμοι των εταιρικών πλατφορμών δημιουργούν συστήματα εντατικοποίησης της εργασίας, η ανάδυση συνεταιρισμών αποσυνδέει το λογισμικό από τη γρήγορη κερδοφορία και το συνδέει με τη βιώσιμη ανάπτυξη, την αλληλεγγύη και την ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων.
Το συνεταιριστικό κίνημα εξαπλώνεται σε όλη την Ευρώπη και αποκτά όλο και μεγαλύτερη διείσδυση, διαμορφώνοντας σταδιακά ένα εργασιακό αντιπαράδειγμα. Στην Ινδία προσπαθούν να πάνε ένα βήμα παρακάτω διευκολύνοντας την δικτύωση συνεταιριστικών επιχειρήσεων
Η coopcycle για παράδειγμα, από τα πιο επιτυχημένα παραδείγματα τέτοιων συνεταιρισμών, είναι μια κοοπερατίβα που έχει στήσει 70 συνεταιρισμούς σε όλο τον κόσμο παρέχοντας την απαραίτητη υποστήριξη, δηλαδή το λογισμικό για τη διαχείριση στόλου και εστιατορίων. Το λογισμικό σε αυτή την περίπτωση είναι ο συνεκτικός ιστός ανάμεσα στους διανομείς με τα ποδήλατα, τα μικρά εστιατόρια και τους προγραμματιστές. Κάτι ανάλογο δηλαδή με αυτό που συνέβη κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, όταν αλυσίδες παραγωγών και καταναλωτών ανέπτυξαν συστήματα που παρήγαγαν κοινωνική υπεραξία μέσω της συνεταιριστικής οικονομίας.
Η uberοποίηση των ταχυμεταφορών φαγητού
Αυτό που ονομάζεται «καπιταλισμός των πλατφορμών» ρέπει προς τη μονοπώληση, εξαιτίας του λογισμικού επιτήρησης και ελέγχου που επιτρέπουν τη δημιουργία αποτελεσματικών συστημάτων λειτουργίας. Όπως η Uber δημιούργησε μια μονοπωλιακή αγορά εκεί που υπήρχαν πολλές μικρές εταιρείες και ανεξάρτητοι οδηγοί ταξί, συγκεντρώνοντας και συστηματοποιώντας τη δραστηριότητα, έτσι και οι επιχειρήσεις τύπου Deliveroo ρύθμισαν ολιγοπωλιακά τις ταχυμεταφορές. Τους κανόνες βάζουν πλέον οι πλατφόρμες.
Φυσικά, υπάρχουν και νέες τεχνολογικές τάσεις που δεν περιμένουμε να δουλέψουν στην Ελλάδα για λόγους που δεν χρειάζονται εξήγηση μάλλον
Τέλος, ειδικά για τη χώρα μας, μια επιπλέον παράμετρος είναι αυτή του πελατειακού κράτους και της διαφθοράς. Τα κεφάλαια που επενδύονται μέσω φορολογικών καταφυγίων αποτελούν κοινή πρακτική διεθνώς στον κόσμο των startups. Όμως οι σχέσεις που φαίνεται πως έχουν οι ιδιοκτήτες της efood με το Πρωθυπουργικό ζεύγος δίνουν διαφορετική τοπική χροιά στη συγκεκριμένη υπόθεση
(μια προηγούμενη έκδοση αυτού του άρθρου δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Εποχή το Σάββατο 25/9)