«Βιαστής είναι» - Συνέντευξη με τους καλλιτέχνες που ανάρτησαν το πανό στην Επίδαυρο

Συνέντευξη με τους καλλιτέχνες της ομάδας «Αφανής Συμμετοχική Εταιρεία» για την παρέμβασή τους με το πανό και την υπόθεση Λιγνάδη.

(Φωτο: anagnostis:gr)

Η αποφυλάκιση του Δημήτρη Λιγνάδη την επομένη της καταδίκης του για βιασμό ανηλίκων ήταν η σταγόνα που έκανε την οργή να ξεχειλίσει. Η υπόθεση Λιγνάδη εξοργίζει γιατί αγγίζει τα όρια της ανοχής της κοινωνίας. Ο καλλιτεχνικός κόσμος ήταν εξαρχής σε εγρήγορση. Ήδη μόλις είχε ξεσπάσει το σκάνδαλο, αφίσες έκαναν την εμφάνισή τους στους τοίχους του Εθνικού Θεάτρου -αλλά και σε διάφορα σημεία της πόλης- οι οποίες έγραφαν «Κάτι βρωμάει στο ελληνικό θέατρο». Υπέγραφε η άγνωστη ως τότε, Αφανής Συμμετοχική Εταιρεία. Πρόκειται για μια ομάδα καλλιτεχνών που, τότε που τα θέατρα ήταν κλειστά και ο Λιγνάδης προφυλακισμένος, ανέλαβε την πρωτοβουλία της τριήμερης «ανάληψης» του Εθνικού Θεάτρου. Το περασμένο Σάββατο, στην Επίδαυρο σηκώνεται το γνωστό πανό «Βιαστής είναι». Και την επομένη, στο Facebook, κυκλοφορεί μια ανάρτηση της Αφανούς Συμμετοχικής Εταιρείας που διακριτικά αναλαμβάνει την ευθύνη για τη δράση. Μιλήσαμε με την ομάδα.

—

Νήμα: Ποιες ήταν οι αντιδράσεις, θετικές και αρνητικές, του κόσμου γύρω σας επί τόπου ή εκ των υστέρων; 

Αφανής Συμμετοχική Εταιρεία: Η πιο θετική αντίδραση επί τόπου ήταν, νομίζω, ότι σηκώθηκαν πολλοί για να μας βοηθήσουν να το ξεδιπλώσουμε και να το κρατήσουν μαζί μας. Όπως βέβαια και η στάση στήριξης με τα «μπράβο» και το χειροκρότημα. Οι αρνητικές αντιδράσεις ήταν ελάχιστες και τις διαχειρίστηκαν αντί για εμάς οι υπόλοιποι θεατές. Η πιο ενδιαφέρουσα ήταν η «εγώ έχω πληρώσει για να δω την παράσταση». Γιατί από τη μια αποκαλύπτει τη νοοτροπία «με τα λεφτά αποφασίζω» και από την άλλη την εντύπωση ότι το θέατρο είναι ένα θέαμα στο οποίο δε νοείται η διάδραση και η συμμετοχή του κοινού. 

Εκ των υστέρων, είναι πολύ θετική η σειρά αντίστοιχων δράσεων που προκλήθηκε.

Αν το «βιαστής είναι» (ή τα «εμπρηστής είναι», «Κούγιας είναι») εμφανίζεται σε παραστάσεις, συναυλίες, tweet, είναι επειδή εκφράζει πυκνά και ουσιαστικά, όλη τη δυσωδία που ζούμε τα τελευταία χρόνια. Εμείς δεν κάναμε τίποτα παραπάνω από το να την εκφράσουμε στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, τον συμβολικό πυρήνα της χώρας, ακριβώς εκεί που προ διετίας τη χειροκροτούσαν.  

Νήμα: Πώς σχολιάζετε τα περί πολιτικής υποκίνησης της δράσης;

Έγινε μεγάλη προσπάθεια από συστημικά Μέσα και διάφορες κωμικές προσωπικότητες, αφενός να χρωματίσουν κομματικά τη δράση και αφετέρου να δημιουργήσουν ένα κλίμα πόλωσης, αλλά γι’ αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι η κίνηση επανέρχεται και πολλαπλασιάζεται. Εξουδετερώνει το επιχείρημα του «μικρού αντιδημοκρατικού όχλου», που «βεβηλώνει μνημεία», που «προσβάλει την τέχνη του θεάτρου», με μοναδικό στόχο «να κερδίσει ο ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές». 

Όσο και αν το Σύστημα Διαφθοράς και η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας θέλουν να ισχυρίζονται και να πιστεύουν ότι είναι οι κύριοι εκφραστές (και άρα και τιμητές) της δημοκρατίας, με το κύμα που σήκωσε το συγκεκριμένο πανό, έγινε σαφές ότι ισχύει το ανάποδο: δεν εκπροσωπεί την πλειονότητα του ελληνικού λαού ένα κόμμα του 32,5% κι ότι δεν είναι «δημοκρατία» η δημοσκοπική χειραγώγηση. Και μόνο το γεγονός ότι όσοι διαμαρτυρηθήκαμε αποκληθήκαμε από μια ελάχιστη μειοψηφία «όχλος», αποδεικνύει ότι κάτι πάει πολύ στραβά σε αυτό που επιμένουμε να αποκαλούμε «δημοκρατία». Ο δήμος μίλησε μέσα από την υποδοχή της δράσης!

Νήμα: Γιατί αυτή η «ανάποδη» διατύπωση του συνθήματος; 

Αφανής Συμμετοχική Εταιρεία: Γιατί δεν επρόκειτο για μια διαμαρτυρία, δε ζητούσαμε το δίκιο μας, δε ζητούσαμε να παραδεχτούν μια αλήθεια. Θέλαμε να το ξεκαθαρίσουμε γιατί πολλά ειπώνονταν και κοντεύαμε να ξεχάσουμε το προφανές.

Βιαστής είναι. Ρητά και αδιαπραγμάτευτα. Και όλα τα υπόλοιπα είναι λέξεις-δικαιολογίες που, είτε ισχύουν είτε όχι, δεν έχουν καμία σημασία. Ταλαντούχος, πετυχημένος, καλλιεργημένος, μορφωμένος, καταξιωμένος, «να και αν είναι, να κι αν δεν είναι». Μα πιο πολύ, «να και αν είναι, να και αν δεν είναι» φίλος του πρωθυπουργού, με ισχυρές διασυνδέσεις, απόφοιτος ιδιωτικού σχολείου. Βιαστής είναι. Και ο φίλος του ο πρωθυπουργός, οι κυβερνητικές και μη κυβερνητικές διασυνδέσεις του, οι σύλλογοι αποφοίτων ιδιωτικών σχολείων, η καλλιτεχνική «αυλή» του, όσο επιμένουν να φέρνουν στο προσκήνιο τις παραπάνω λέξεις, απλώς τις κάνουν όλες συνώνυμες της μίας και μοναδικής αδιαπραγμάτευτης ιδιότητάς του: βιαστής. 

Νήμα: Πού οφείλεται κατά τη γνώμη σας η επιτυχία του συνθήματος;

Αφανής Συμμετοχική Εταιρεία: Σε τρεις παράγοντες. Πρώτον, στο ότι λέει αλήθεια. Δεύτερον στο ότι, παραμερίζοντας το γεγονός ότι αναφέρεται συγκεκριμένα στον βιαστή ανηλίκων Δημήτρη Λιγνάδη, περιγράφει ότι για την πλειοψηφία του ελληνικού λαού, η κυβέρνηση εκπροσωπεί ένα σύστημα με εξουσία την οποία καταχράται για να κάνει τα γούστα του πάνω στην πλειονότητα των πολιτών, φροντίζοντας ταυτόχρονα να δημιουργεί στο λαό το αίσθημα του φταίχτη. Δεν έχουν (ούτε η τωρινή κυβέρνηση ούτε το θεσμικό Σύστημα Διαφθοράς) τη συναίνεσή μας. Το σύνθημα πέτυχε γιατί η πλειοψηφία ταυτίστηκε. Και τρίτον, γιατί σε συμβολικό επίπεδο η κίνηση του πανό στην Επίδαυρο, υπενθύμισε το μέγεθος της δύναμης που οι άνθρωποι έχουμε και που τείνουμε να ξεχνάμε: είμαστε ικανοί για περισσότερα από όσα συνήθως νομίζουμε. Και αυτή είναι μια καλή υπενθύμιση. 

Ταυτόχρονα, δείχνει και κάτι ακόμα. Δεν χρειάζεται να περιμένουμε «να ωριμάσουν οι συνθήκες», «να αλλάξουν τα πράγματα»,  ή όποια δικαιολογία προβάλλουν για την αδράνειά τους οι κουρασμένες ηγεσίες. Μια αποφασισμένη ομάδα, μια πρωτοβουλία με θάρρος αρκεί για να πυροδοτήσει ένα ντόμινο διαμαρτυρίας. Η επιτυχία του συνθήματος οφείλεται στο ότι έλαβε υπόψη τους πολλούς, χωρίς να τους περιμένει. Και γι’ αυτό ανταποκρίνονται. Ήταν συνειδητή η επιλογή μας να μην το υπογράψουμε, γιατί το θέμα δεν είναι ποιος μιλάει, αλλά τι λέει. 

Νήμα: Το Δελτίο Τύπου που εξέδωσε το Υπουργείο Πολιτισμού μετά την αποχώρηση της ηγεσίας του από την πρεμιέρα του Φεστιβάλ Καλαμάτας μπροστά στο πανό «Rapists must be in jail» κάνει λόγο για «εργαλειοποίηση του πολιτισμού». Τι απαντάτε; 

Αφανής Συμμετοχική Εταιρεία: Στο Δελτίο Τύπου απάντησαν οι δεκάδες αντίστοιχες δράσεις και η στήριξη του κόσμου. Στη Λίνα Μενδώνη, όμως, και στους συμπαρομαρτούντες της (η οποία να μην ξεχνάμε ότι δεν είναι το υπουργείο κι ότι θα πάψει κάποια στιγμή να παριστάνει το υπουργείο και τότε δεν θα μπορεί να κρυφτεί πίσω από τα Δελτία Τύπου) απαντάμε ότι θα χαιρόμασταν να κουβεντιάζαμε δημόσια μαζί της περί εργαλειοποίησης του πολιτισμού. 

Ίσως όμως και να συμφωνούσαμε. Το αίτημα για αποπολιτικοποίηση της τέχνης, η εξουδετέρωσή της σε διασκεδαστή, έρχεται πάντα από αυτούς που ήδη έχουν αντιληφθεί τον πολιτικό της χαρακτήρα και τον χρησιμοποιούν για να προωθήσουν τα συμφέροντά τους. Το αληθινό ερώτημα, λοιπόν, που απευθύνεται τόσο προς καλλιτέχνες και δημιουργούς όσο και προς το κοινό, είναι το εξής: Έχουμε τα ίδια συμφέροντα με την ηγεσία; Κι αν έχουμε διαφορετικά συμφέροντα, είναι ακονισμένα καλά τα εργαλεία μας για να τα υπερασπιστούμε;