Τα διαστημικά και ατμοσφαιρικά κοινά αγαθά υπό απειλή
Τα διαστημικά και ατμοσφαιρικά κοινά αγαθά υπό απειλή
Νήμα Επιστήμες #7: Το φαρ-γουέστ των περίγειων τροχιών, και της γεωμηχανικής αυθαιρεσίας. Το καθιερωμένο μοντέλο της σωματιδιακής φυσικής, επιβιώνει και της τελευταίας πρόκλησης εναντίον του, άθικτο
Δυο διαφορετικές ειδήσεις φέρνουν στο προσκήνιο ένα κοινό θέμα, που γίνεται κεντρικό στη διαχείριση του διαστήματος και της ατμόσφαιρας. Το θέμα αφορά την κατάλυση των κοινών αγαθών του διαστήματος και της ατμόσφαιρας. Η πίεση των γεωπολιτικών αντιπαραθέσεων μαζί με τη λογική του κέρδους, δημιουργεί επιτακτικά την ανάγκη για την ρύθμιση και τον έλεγχο πάνω σε “εξωγήινα” κοινά αγαθά, τα οποία ήδη αμφισβητούνται από τις ΗΠΑ και έχουν πολύ “κοντινές” συνέπειες για όλον τον πλανήτη.
Μπλέξαν οι τροχιές μας
Η αναβολή της εκτόξευσης μιας συστοιχίας στρατιωτικών δορυφόρων της Space Development Agency (SDA), της τεχνολογικής διαστημικής startup των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων, για τον Μάρτιο, σηματοδοτεί τη “βαριά” εμπλοκή της μεγαλύτερης στρατιωτικής μηχανής στον κόσμο στην κούρσα της χαμηλής περίγειας τροχιάς. Εκεί, προστίθεται στον ήδη γιγαντούμενο συνωστισμό για χώρο, μεταξύ ιδιωτών, κρατών και οργανισμών για την κατάληψη ενός πεπερασμένου αριθμού “θέσεων” δορυφόρων που μπορεί να φιλοξενήσει η περίγεια τροχιά. Η εγγύς περίγειες τροχιές είναι κρίσιμες υποδομές για την ανθρωπότητα, (π.χ. οι μετεωρολογικοί δορυφόροι) αφετέρου όχι μόνο “καταλαμβάνεται” το νυχτερινό στερέωμα (ήδη το Starlink της Space-X, για το οποίο γράψαμε σε προηγούμενο τεύχος, είναι ορατό από το έδαφος) αλλά δημιουργούνται και τεράστια εμπόδια στην αστρονομία σε όλα τα μήκη του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος. Πέρα φυσικά από το πρόβλημα των “διαστημικών σκουπιδιών” τα οποία δημιουργούν προβλήματα συνολικά και στην ασφάλεια και στην ορατότητα των κρίσιμων δορυφόρων. Μάλιστα οι αμερικανικές αρχές σπεύδουν να νομοθετήσουν την “αποτροχίωση” (την ελεγχόμενη πτώση δηλαδή) όσων αποστολών είναι ανενεργές για πάνω από πέντε χρόνια.
Όπως αναφέρει το Physics Today:
Η [εταιρεία] OneWeb έχει εκτοξεύσει 358 από τον προγραμματισμένο “αστερισμό” των 6372 δορυφόρων - αριθμός μειωμένος σε σχέση με τα αρχικά σχέδιά της για 48.000 δορυφόρους. Το Project Kuiper της Amazon ετοιμάζεται να εκτοξεύσει 7774 δορυφόρους. Άλλοι σχεδιαζόμενοι αστερισμοί περιλαμβάνουν αυτούς της Κίνας, με 12.992 δορυφόρους, της Ρουάντα, με περισσότερους από 327.000 [!], και της καναδικής εταιρείας Kepler Communications, η οποία έχει εκτοξεύσει μερικούς δορυφόρους και σχεδιάζει να δημιουργήσει ένα αστερισμό 115.000 δορυφόρων ή να πουλήσει θέσεις σε αυτόν.
Αξίζει να σημειώσουμε πως από τους 4550 δορυφόρους που περιστρέφονται γύρω από τη γη, το 60% ανήκει σε κρατικό οργανισμό ή ιδιωτική εταιρεία των ΗΠΑ (η Ρουάντα - αν περάσει το σχέδιό της θα ανατρέψει αυτόν τον συσχετισμό!).
Η SDA σκοπεύει να θέσει σε τροχιά εκατοντάδες μικρούς δορυφόρους, κατά τα πρότυπα του Starlink, και είναι ζήτημα χρόνου η Κίνα - που έχει μείνει πίσω στον συγκεκριμένο τομέα - να επιχειρήσει να καλύψει την διαφορά. Όπως και να έχει ο συνωστισμός αναμένεται να γίνει τέτοιος - κυρίως λόγω των ιδιωτικών πρωτοβουλιών - που να απαιτεί πλέον ένα είδος παγκόσμιας συνθήκης για τη ρύθμιση των περιγείων δορυφόρων - και υπάρχουν ήδη αναζητήσεις για το πώς θα αποφευχθεί ο “ιμπεριαλισμός του διαστήματος”.
Όπως και να έχει μεταξύ της στρατιωτικοποίησης των τροχιών, των εθνικών σχεδιασμών και των κερδών που βλέπουν να αποκομίζουν ιδιωτικές εταιρείες, είναι σίγουρο πως θα προκύψουν επικίνδυνες για την παγκόσμια ειρήνη και την ασφάλεια εξελίξεις που απαιτούν ένα κοινά συμφωνημένο στα πλαίσια του ΟΗΕ ρυθμιστικό πλαίσιο, γιατί οι περίγειες τροχιές δεν μπορούν να αφεθούν στον νόμο της “Άγριας Δύσης”…
Διαβάστε:
Physics Today | Toni Feder: Ballooning satellite populations in low Earth orbit portend changes for science and society
The Conversation | Ted McCormick”: The billionaire space race reflects a colonial mindset that fails to imagine a different world
Η κλιματική κρίση ως ευκαιρία επικίνδυνων “αρπαχτών”
Μια νεοφυής επιχείρηση “γεωμηχανικής” η Μake Sunsets - που φέρεται να επενδύει σε τρόπους παρέμβασης στον πλανήτη ώστε να αμβλυνθούν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής - ανακοίνωσε πως ξεκινά την αποδέσμευση σωματιδίων (διοξειδίου του θείου) στην ατμόσφαιρα προκειμένου να πετύχει μια μικρή “συσκότιση” της ηλιακής ακτινοβολίας που φτάνει στη Γη και έτσι να την “ψυχράνει”. Γεννάται καταρχήν το ερώτημα από πού ως πού μια ιδιωτική εταιρεία αντλεί το δικαίωμα για μονομερείς παγκόσμιες παρεμβάσεις, οι οποίες ενδέχεται να έχουν παράπλευρα αποτελέσματα, αν υλοποιηθούν μάλιστα στο σύνολό τους - καταστροφικά. Δεν είναι τυχαίο πως ακόμα και άνθρωποι όπως ο Chris Saca του ταμείου χρηματοδοτήσεων κλιματικής τεχνολογίας Lowercarbon Capital δήλωσε στο CNBC πως δεν θεωρεί καλή ιδέα την εμπλοκή επιχειρηματικών μοντέλων στο διάστημα. Η επιστημονική κοινότητα είναι σαφέστατα αρνητική στην προοπτική αυτή.
Η έγχυση σωματιδίων στην στρατόσφαιρα, προκειμένου να μειώσουν την ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας η οποία φτάνει στην επιφάνεια της Γης, είναι μια από τις μεθόδους της γεωμηχανικής αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης που εξετάζονται. Μάλιστα οι ΗΠΑ αποφάσισαν τον Μάρτιο του 2022 να χρηματοδοτήσουν κεντρικά τέτοιες έρευνες. Αλλά είναι σε πρώιμο στάδιο και με τεράστιες επιφυλάξεις εξαιτιας των προφανών παράπλευρων συνεπειών που θα είχε η τεράστια “ένεση” διοξειδίου του θείου στην ατμόσφαιρα. Μάλιστα ένα σχετικό σουηδικό πείραμα, ματαιώθηκε τον Μάρτιο του 2021 ακριβώς λόγω των αντιδράσεων της επιστημονικής κοινότητας.
Η εταιρεία Making Sunsets κάνει πειράματα και αυτή προς το παρόν, υπάρχει δε η πιθανότητα απλά να κυνηγά τις χρηματοδοτήσεις της κυβέρνησης των ΗΠΑ και την δυνατότητα να πουλήσει το project της σαν ένα όχημα χρηματοδοτήσεων “αντισταθμισμάτων άνθρακα”, δηλαδή της αγοράς δικαιωμάτων εκπομπής με βάση το θετικό αντίκτυπο παρεμβάσεων που μειώνουν την συγκέντρωση άνθρακα ή συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Πρόκειται για μια ούτως ή άλλως αμφιλεγόμενη πολιτική με μηδενικά έως τώρα κλιματικά αποτελέσματα αλλά με πολλές παρεμπίπτουσες πλευρές που δυναμιτίζουν, κατά τους επικριτές, την δυνατότητα δίκαιης ενεργειακής μετάβασης.
NOAA Research News | Simulated geoengineering evaluation: cooler planet, but with side effects
MIT Technology Review | James Temple: A startup says it’s begun releasing particles into the atmosphere, in an effort to tweak the climate
Το “καθιερωμένο μοντέλο” του μικροκόσμου και οι κύκλοι της επιστημονικής έρευνας
Αυτή η γενιά θεωρητικών φυσικών υπήρξε πάντα συνεπής στο ραντεβού της με την Ιστορία. Η Ιστορία, από την πλευρά της, πάλι, όχι!
Η ανακάλυψη του σωματιδίου Higgs, πριν δέκα και πλέον χρόνια, ολοκλήρωσε το πιο επιτυχημένο θεωρητικό πλαίσιο για το μικρόκοσμο που είχαμε ποτέ, το οποίο σεμνά αποκαλούμε "Καθιερωμένο Μοντέλο". Έκτοτε, κάθε μικρή ή μεγάλη απόκλιση από τις προβλέψεις του Καθιερωμένου Μοντέλου ακολουθεί έναν λίγο πολύ προδιαγεγραμμένο κύκλο: ανακοινώνεται, ως πρωτοσέλιδο, από τους πειραματικούς, συνήθως στο CERN, αναλύεται από ένα σμήνος θεωρητικών που εκλαμβάνουν την απόκλιση ως "κατ'αρχήν πραγματική", εξηγείται από ποικίλα μοντέλα καινούριας φυσικής τα οποία επιλύουν ταυτόχρονα τουλάχιστον ένα επιπλέον άλυτο θεωρητικό ζήτημα, γίνεται αντικείμενο μεταπτυχιακών εργασιών και συνεδριακών ομιλιών, το θέμα της συζήτησης πριν τον καφέ και μετά τις μπύρες, και μερικούς μήνες αργότερα, συνήθως χωρίς τυμπανοκρουσίες, η απόκλιση εξαφανίζεται από τις αναλύσεις καθώς περισσότερα πειραματικά δεδομένα συλλέγονται χωρίς να την επιβεβαιώνουν, οπότε και τελειώνει τη ζωή της στις πίσω σελίδες των εφημερίδων, μαζί με τις αγγελίες και τα κηδειόσημα.
Οι Β-ανωμαλίες, που είχαμε περιγράψει σε προηγούμενο άρθρο στο Νήμα Επιστήμες, ήταν άλλη περίπτωση.
Πρόκειται για αποκλίσεις στον τρόπο με τον οποίον ορισμένα σύνθετα σωματίδια, που περιέχουν ένα b-quark, διασπώνται σε ηλεκτρόνια ή μιόνια (ένα εξωτικότερο, βαρύτερο αντίγραφο του ηλεκτρονίου). Σύμφωνα με τη θεωρία, θα έπρεπε να διασπώνται με τον ίδιο τρόπο. Σύμφωνα με τις μέχρι πρότινος μετρήσεις όμως, όχι! Οι αποκλίσεις άρχισαν να αχνοφαίνονται τουλάχιστον από το 2015, και το εξειδικευμένο πείραμα στο CERN, το LHCb (b λόγω του ότι μελετά τα b-quarks) άρχισε να βελτιώνει τις αναλύσεις του και να αναδεικνύει ολοένα και πειστικότερα μια νέα φυσική: τα σύνθετα σωματίδια “προτιμούν” να διασπώνται σε ηλεκτρόνια! Υπεύθυνος για την μεροληπτική τους συμπεριφορά δεν μπορούσε παρά να είναι κάποιο νέο είδος σωματιδίου, που θα μπορούσαμε να ανακαλύψουμε στα υπόλοιπα πειράματα του CERN, ή, αν όχι, σίγουρα με τη βοήθεια της επόμενης γενιάς επιταχυντή. Τα τελευταία τρία χρόνια τα δεδομένα του LHCb άρχισαν να φτιάχνουν μια πειστική, συμπαγή εικόνα των υποψηφίων νέων σωματιδίων, με τα λεπτο-κουάρκ, υποθετικά σωματίδια που αλληλεπιδρούν και με τα λεπτόνια και με τα κουάρκ, να αναδύονται κυρίαρχα. Επενδύοντας στην στατιστική βεβαιότητα των πειραμάτων, με πιθανότητα σφάλματος μικρότερη από 1 τοις χιλίοις, πολλοι θεωρητικοί αφιέρωσαν εργατώρες στα λεπτοκουάρκ. Λίγες διδακτορικές διατριβές στον τομέα δεν ασχολήθηκαν έστω και λίγο με τις Β-ανωμαλίες.
Μέχρι τις 20 Δεκεμβρίου. Μετά από μερικούς μήνες οργιαστικών φημών, το LHCb προχώρησε σε μια ομολογουμένως δύσκολη ανακοίνωση (που συνοδεύθηκε από δυο δημοσιεύσεις): ένα συστηματικό σφάλμα στις μετρήσεις τους, που κατόρθωσε να περάσει απ'όλες τις ως τώρα εξονυχιστικές διερευνήσεις, είχε σαν αποτέλεσμα να μετράνε σε ορισμένες περιπτώσεις άλλα σωματίδια σαν ηλεκτρόνια. Αφαιρώντας αυτές τις λανθασμένες μετρήσεις οι Β-ανωμαλίες εξαφανίζονται. Το Καθιερωμένο Μοντέλο θριαμβεύει και πάλι. Η φύση δεν μεροληπτεί υπέρ των ηλεκτρονίων.
Τα νέα δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία, δεν ήταν όμως και καλοδεχούμενα:
O Gino Isidori, θεωρητικός φυσικός στο πανεπιστήμιο της Ζυρίχης και ειδικός στα λεπτοκουάρκς, συγχαίρει το LHCb για το ότι με εντιμότητα παραδέχεται ότι οι προηγούμενες αναλύσεις τους ήταν λανθασμένες, αλλά θα προτιμούσε να μην είχε πάρει τόσο χρόνο στην ερευνητική ομάδα του πειράματος να ανακαλύψει αυτά τα προβλήματα.
Πρόκειται σαφώς για το σημαντικότερο γεγονός της χρονιάς στη φυσική του μικρόκοσμου. Ένα κεφάλαιο κλείνει, χωρίς δυστυχώς να αφήνει πολλά περιθώρια για αισιοδοξία: το 2022 εκπνέει σφραγίζοντας σχεδόν κάθε χαραμάδα καινούριας φυσικής, με το Καθιερωμένο Μοντέλο να θριαμβεύει σε όλα τα μέτωπα, και με το ενδεχόμενο να απλώνεται μπροστά μας μια έρημος στο χρόνο, όπου τίποτα καινούριο δεν υπάρχει να ανακαλυφθεί, να φαίνεται ολοένα και περισσότερο πιθανό.
Διαβάστε: σεμνή τελετή λήξης στο Nature, με τις συνήθεις κοινοτοπίες που επιχειρούν ματαίως να χρυσώσουν το χάπι.
Η Συνδιάσκεψη για την Βιοποικιλότητα στο Μόντρεαλ
Στη σκιά του συνεδρίου για την Κλιματική Αλλαγή, διεξήχθη στο Μοντρεάλ, στο τέλος Δεκεμβρίου, το COP15 των Ηνωμένων Εθνών για την βιοποικιλότητα. Η προεδρεύουσα Κίνα, που κανονικά θα διοργάνωνε τη συνδιάσκεψη, αν δεν συνέπιπτε με το κύμα Covid-19, μαζί με τον οικοδεσπότη Καναδά, κέρδισαν τις εντυπώσεις για το δυναμισμό και την αποτελεσματικότητά τους. Αντιπρόσωποι από 188 χώρες συναντήθηκαν με στόχο να αντιμετωπίσουν την συνεχιζόμενη εξαφάνιση ειδών και οικοσυστημάτων και να προασπίσουν τα συμφέροντα ιθαγενών πληθυσμών.
Ο πλανήτης αντιμετωπίζει το μεγαλύτερο κύμα εξαφάνισης από την εποχή των δεινοσαύρων, με ένα εκατομμύριο ήδη φυτών και ζώων να απειλούνται, εκ των οποίων πάνω από 42.000 είδη να είναι στην κόκκινη λίστα των υπό άμεση εξαφάνιση. Η συνδιάσκεψη κατέληξε στη σημαντική συμφωνία να τεθεί το 30% του πλανήτη και το 30% των υπό καταστροφή οικοσυστημάτων σε καθεστώς προστασίας μέχρι το 2030.
Παρότι θετικά τα μηνύματα, ο Guardian υπενθυμίζει πως μέχρι σήμερα κανένας από τους στόχους διεθνών περιβαλλοντικών συμφωνιών από κράτη-μέλη του ΟΗΕ δεν είχε επιτευχθεί
Το Νήμα δέχεται τώρα εθελοντικές συνδρομές!
Διαβάστε πώς μπορείτε να συνδράμετε στην ανάπτυξη του εγχειρήματος,
εδώ
Διαβάσαμε και σας προτείνουμε
Μια ματιά στις νέες εξελίξεις στην κατανόηση της νόσου του Αλτσχάιμερ και των μεθόδων αντιμετώπισής της:
Quanta Magazine | Yasemin Saplakoglou: What Causes Alzheimer’s? Scientists Are Rethinking the Answer
Μια καινούργια προσέγγιση στο peer review (την αξιολόγηση επιστημονικών άρθρων από άλλους επιστήμονες πριν δημοσιευθούν), πιο κοινοτική, που στοχεύει στο να δώσει στους επιστήμονες τους ίδιους τον έλεγχο της επιστημονικής παραγωγής τους, καταργώντας την ακραία κερδοσκοπία των εκδοτικών οίκων επιστημονικών οργανισμών:
The Conversation | Denis Bourguet, Etienne Rouzies, Thomas Guillemaud: Could ‘Peer Community In’ be the revolution in scientific publishing we’ve all been waiting for?
Έχει πολύ σκόνη στον Άρη! τόση ώστε το Mars InSight, το διαστημικό όχημα της NASA που είχε σταλεί για να μελετήσει την εσωτερική δομή του πλανήτη Άρη, απενεργοποιείται γιατί τα ηλιακά του πάνελ είναι τόσο πολύ καλυμμένα με σκόνη που δεν μπορεί πια να τροφοδοτηθεί ενεργειακά
Κάθε χρόνο αποσύρονται είτε από τους συγγραφείς τους (στην καλή περίπτωση) είτε από επιμελητές ή εκδότες (στη χειρότερη) ένας μεγάλος αριθμός από επιστημονικές εργασίες δημοσιευμένες σε έγκυρα περιοδικά. Δείτε εδώ τη λίστα με τις κορυφαίες αποσύρσεις του 2022, που περιλαμβάνει βραβευθέντες με Νόμπελ, επίτιμους καθηγητές ιατρικής, καθώς και μια περίπτωση 850 (!) άρθρων φυσικής που υποβλήθηκαν με αυτόματο σύστημα
The Scientist | The Top retractions of 2022
Με αρκετές δεκαετίες καθυστέρηση, η γενική γραμματέας Ενέργειας των ΗΠΑ προχώρησε στην πλήρη αποκατάσταση του Robert Oppenheimer, που είχε κατηγορηθεί (χωρίς λόγο) ως κατάσκοπος των Σοβιετικών το 1954, δέκα μόλις χρόνια αφού διηύθυνε στο Manhattan project την κατασκευή της ατομικής βόμβας. Ο Oppenheimer, μορφή επικών διαστάσεων στην αμερικανική ιστορία της επιστήμης (κάτι που ελπίζουμε να αποδοθεί στην καινούρια ομώνυμη ταινία του Christofer Nolan), έζησε την τελευταία δεκαετία της ζωής του στην απαξίωση και πέθανε, κατεστραμμένος στα 62 του.