Οι καταστροφικοί σεισμοί, 7,8 και 7,5 της κλίμακας Ρίχτερ, που έπληξαν την Τουρκία και τη Συρία στις 6 Φεβρουαρίου, προκαλώντας πενταψήφιο αριθμό θυμάτων και βιβλικές καταστροφές, ήταν από τους καταστροφικότερους ποτέ στην περιοχή μας. Οι σεισμοί ήταν αποτέλεσμα της κίνησης των γεωλογικών πλακών: το επίκεντρο βρίσκεται εκεί που συναντώνται τρεις πλάκες: η πλάκα της Ανατολίας, η Αραβική (που κινείται Βόρεια ωθώντας την πλάκα της Ανατολίας προς τα Δυτικά με ταχύτητα 2 εκατοστά τον χρόνο) και η Αφρικανική.

Οι σεισμοί δε σκοτώνουν βέβαια, τα κτήρια σκοτώνουν: μια περσινή μελέτη Τούρκων επιστημόνων αναδείκνυε πως το κέντρο του Γκαζιαντέπ, που ήταν στο επίκεντρο των προχθεσινών σεισμών, θα είχε υποστεί μεγάλες ζημιές λόγω της κακής κατασκευής των κτηρίων του, από σεισμούς 6,5 της κλίμακας Ρίχτερ. Οι σεισμοί της Τετάρτης ήταν υπερδεκαπλάσιας ισχύος. Για τη Συρία φυσικά, εξαντλημένη από τον εμφύλιο πόλεμο, και τις κυρώσεις, η κατάσταση είναι ακόμα πιο απελπιστική και οι κυρώσεις στη χώρα εμποδίζουν ακόμα και τη διάσωση.

Εδώ ο καθηγητής του Πολυτεχνείου Π. Καρύδης δίνει ανταπόκριση από την περιοχή της καταστροφής:

• The Conversation | Jenny Jenkins (καθηγήτρια γεωεπιστημών στο πανεπιστήμιο του Durham): Turkey-Syria earthquakes: a seismologist explains what has happened

• Reuters | Gloria Dickie: Explainer: Why was the Turkey-Syria earthquake so bad?

• MDPI | Ελληνική Επιστημονική ομάδα: The Impact of Earthquakes on Public Health: A Narrative Review of Infectious Diseases in the Post-Disaster Period Aiming to Disaster Risk Reduction

Διάβασε, στήριξε το Νήμα - Δες πως

ΕΠΙΔΗΜΙΕΣ

Η5Ν1-γρίπη των πτηνών: Το τέρας στην Πόρτα μας

Ο Αμερικανός ιστορικός Μάικ Ντέιβις, πολύ πριν την εμφάνιση του CoV-Sars-2 και της COVID-19, είχε γράψει ένα βιβλίο για την απειλή που συνιστούσε για την ανθρωπότητα ο ιός της γρίπης των πτηνών, ο H5N1. Το βιβλίο είχε τίτλο: The Monster at Our Door, The Global Threat of Avian Flu και ο συγγραφέας του το επικαιροποίησε λίγο πριν τον θάνατό του, ώστε να περιλάβει και την εμπειρία της πανδημίας COVID-19. Στα δύο αυτά βιβλία ο Ντέιβις επέσειε τον κίνδυνο μιας εξαιρετικά φονικής μορφής γρίπης (πάνω από 50% θνησιμότητα) για την οποία το παγκόσμιο σύστημα δεν είναι έτοιμο. Ο Ντέιβις παρατηρούσε μεταξύ πολλών άλλων πως η κυβέρνηση των ΗΠΑ (υπό τον Τζορτζ Μπους τον β’) ξόδευε περισσότερα για να αντιμετωπίσει τη (πρακτικά ανύπαρκτη) βιοτρομοκρατία παρά να προετοιμαστεί για μια πανδημία, πως η επιτάχυνση των μεταλλάξεων και η διάχυσή φονικών ιών προέρχεται από την εντατική αγροβιομηχανία και τη μαζική εκτροφή ζώων, και πως η φαρμακοβιομηχανία (όπως είδαμε άλλωστε) δεν έχει καμία διάθεση να φτιάχνει εμβόλια (που μέχρι τη COVID-19 ήταν ελάχιστα προσοδοφόρα επιχειρηματικά), παρά μόνο πλέον εκ των υστέρων και με ένα καθεστώς πατεντών που τα κατέστησε προνόμιο του πλούσιου κόσμου.

Αυτά τα υπενθυμίζουμε γιατί υπήρξαν ανησυχητικά νέα: φαίνεται πως ο H5N1, έχει εμφανιστεί απειλητικά τα τελευταία δυο χρόνια, όχι μόνο στα πουλερικά και τα πτηνά τα οποία θανατώθηκαν το 2021-22 στα εκτροφεία σε πρωτοφανείς αριθμούς (140 εκατομμύρια σε ένα χρόνο, μόνο στη Δύση), αλλά πλέον και σε κάθε είδους θηλαστικά: αλεπούδες, φώκιες, θαλάσσιους λέοντες και αρκούδες. Από όλα αυτά (που μάλλον κόλλησαν τη γρίπη αφού έφαγαν άρρωστα πουλιά), η περίπτωση της φάρμας μινκ στην Ισπανία είναι η ανατριχιαστικότερη: φαίνεται πως τα μινκ κόλλησαν μεταδίδοντας μεταξύ τους (από θηλαστικό σε θηλαστικό) τον ιό. Αυτό δεν είχε συμβεί ποτέ ως τώρα και θεωρείται ένα πρώτο βήμα που θα μπορούσε να οδηγήσει στη μετάδοση κάποιου μεταλλαγμένου στελέχους του ιού στον άνθρωπο. Προκαλώντας έτσι μια νέα πανδημία δυνητικά πολύ φονικότερη από την πανδημία COVID-19. Κάποιοι επιστήμονες επισημαίνουν πως η πιθανότητα να εξαπλωθεί σε ανθρώπους είναι μικρή, αλλά άλλοι είναι πολύ ανήσυχοι.

H κοινωνιολόγος της επιστήμης Zeynep Tufekci περιγράφει το πού βρισκόμαστε σε ένα νήμα στο Twitter:

zeynep tufekci @zeynep

Not an article I wanted to write. The deadly H5N1 bird flu is spreading widely, including to mammals. For the first time, it's now likely spreading mammal-to-mammal, among minks which are exceptionally well-suited conduits to humans. We must act now. nytimes.com/2023/02/03/opi…

5:43 PM ∙ Feb 3, 2023

---

6,403Likes2,981Retweets

Η έρευνα για εμβόλια για τη H5N1 έχει ξεκινήσει. Αν και προφανώς δε θα είναι έτοιμα για όποιο νέο στέλεχος της H5N1 περάσει σε ανθρώπινο πληθυσμό, τουλάχιστον δε θα ξεκινήσει η έρευνα, αν φτάσουμε εκεί, από το μηδέν. Με τη χρήση της τεχνολογίας mRNA, έχει άλλωστε ξεκινήσει και η έρευνα για την κατασκευή ενός “καθολικού” εμβολίου κατά όλων των παραλλαγών της γρίπης.

• DW | Jeannette Cwienk: Could bird flu in mink signal threat of a human pandemic?

• Nature | Saima May Sidik: Bird flu outbreak in mink sparks concern about spread in people

• Stat | Helen Branswell: Tracking the bird flu, experts see a familiar threat — and a virus whose course is hard to predict

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

Δυστυχώς, τα κλιματικά μοντέλα είναι ακριβή

Η πορεία προς έναν θερμότερο πλανήτη λόγω της έκλυσης αερίων του θερμοκηπίου από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, έχει προβλεφθεί και μοντελοποιηθεί ήδη από τη δεκαετία του 1970. Πλέον είμαστε σε θέση να δούμε πόσο “κοντά” έπεσαν τα μοντέλα αυτά στην πρόβλεψη της εξέλιξης βασικών παραμέτρων της κλιματικής κρίσης, όπως π.χ. την άνοδο της μέσης θερμοκρασίας (για την ακρίβεια την GSISTEMP, ένα μέτρο της). Η συμφωνία είναι εντυπωσιακή - και ανησυχητική - καθώς για επιβεβαιώνεται η στενή αντιστοιχία των προβλεπόμενων από τα κλιματικά μοντέλα με τις πραγματικές παρατηρήσεις της θερμοκρασίας:

Η συσχέτιση μοντέλων - παρατηρήσεων είναι κάτι που γίνεται συστηματικά και αποδεικνύει πως ήδη από τη δεκαετία του 1970 και του 1980 υπήρχαν σχετικά ακριβείς ανησυχητικές προβολές (και τις γνώριζαν οι πετρελαϊκες εταιρείες), οι οποίες γίνονται όλο και ακριβέστερες με τον καιρό και τη βελτίωση και της υπολογιστικής ισχύος, αλλά και της γνώσης μας για τους κλιματικούς μηχανισμούς. Τα μοντέλα δίνουν πάντα ένα εύρος εκτιμήσεων με βάση το αν και κατά πόσο η ανθρωπότητα προχωρήσει στη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου ,οπότε παρακάτω βλέπετε τα τρέχοντα σενάρια:

Πάντως, η συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα παραμένει σταθερά ανοδική και αποτελεί ένα μόνιμο καμπανάκι για την πορεία της υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Επίγεια τσουνάμι από το λιώσιμο των πάγων

Η υποχώρηση των μεγάλων παγετώνων της γης εξαιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη είναι πλέον γεγονός. Στους ορεινούς όγκους του πλανήτη, οι ορεινοί παγετώνες αφήνουν πίσω τους λίμνες από λιωμένους πάγους. Όταν λιώσει μια κρίσιμη μάζα από αυτούς τους πάγους που περιβάλλουν τη λίμνη, το νερό της ελευθερώνεται με καταστροφικό τρόπο: είναι σαν ένα επίγειο τσουνάμι που παρασέρνει τα πάντα στο πέρασμά του. Έχουμε δει την καταστροφική εμφάνιση του φαινομένου αυτού στις πρόσφατες πλημμύρες στο Πακιστάν, όπου τα νερά από τις παγετωνικές λίμνες συνέβαλλαν στην τεράστια καταστροφή του Σεπτεμβρίου που μας πέρασε. Μια καινούρια έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Nature ποσοτικοποιεί αυτούς τους κινδύνους: προειδοποιεί πως 15 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο βρίσκονται σε περιοχές όπου δαμόκλειος επικρέμαται η σπάθη της κλιματικής αυτής καταστροφής.

• Nature | C. Taylor et al: Glacial lake outburst floods threaten millions globally

ΑΣΤΡΟΦΥΣΙΚΗ

Βλέποντας τα πρώτα άστρα

Είναι ακόμα στο στάδιο της προδημοσίευσης, αλλά φαίνεται πως το James Webb ανοίγει το παράθυρο στην αρχή της αστρογέννεσης, στην παρατήρηση άστρων του “Πληθυσμού ΙΙΙ”, των πρώτων αστέρων που δημιουργήθηκαν στο σύμπαν. Τι είναι οι πληθυσμοί Ι, ΙΙ και ΙΙΙ; Το Αστρόνιο εξηγεί αναλυτικά τα περί αστρικών πληθυσμών

• Astronio | Μαρτίνα Κυρμανίδου: Τι είναι οι αστρικοί Πληθυσμοί I, II και III;

Τα αστέρια αυτά, όπως εκτιμούν οι αστροφυσικοί, θα πρέπει να ήταν τεράστια, να αποτελούνταν από υδρογόνο και ήλιο μόνο. Όταν εξερράγησαν ως υπερκαινοφανείς αστέρες, προσέφεραν τα βαρύτερα στοιχεία στη σύσταση των αστεριών της επόμενης γενιάς και εντέλει των πλανητικών δίσκων και πλανητών όπως η Γη. Ακόμα και αν δεν επιβεβαιωθεί όμως αυτή η εκτίμηση, τα δεδομένα που στέλνει το James Webb κάνουν ζήτημα χρόνου την πρώτη επιβεβαιωμένη παρατήρησή τους

• Quanta | Jonathan O'Callaghan: Astronomers Say They Have Spotted the Universe’s First Stars

Όλος ο Γαλαξίας

Μοιραστείτε το Νήμα στα Social Media

ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ

Η κούρσα για τις μηχανές αναζήτησης ξεκίνησε

Η Google παρουσίασε σήμερα το AI chatbot Bard ως απάντηση το ChatGPT του OpenAI το οποίο πρόκειται να γίνει «ευρύτερα διαθέσιμο στο κοινό τις επόμενες εβδομάδες». Όμως το Bard έκανε ένα πραγματικό λάθος στην πρώτη κιόλας επίδειξή του: Ένα GIF που δημοσίευσε η Google δείχνει το Bard να απαντά στην ερώτηση: "Για ποιες νέες ανακαλύψεις του Διαστημικού Τηλεσκοπίου James Webb μπορώ να μιλήσω στον 9χρονο γιο μου;". Ως απάντηση το Bard βάζει τρία bullet points, συμπεριλαμβανομένου ενός που αναφέρει ότι το τηλεσκόπιο "τράβηξε τις πρώτες εικόνες ενός πλανήτη έξω από ηλιακό σύστημα”. Αρκετοί αστρονόμοι στο Twitter επεσήμαναν ότι αυτό είναι ανακριβές και ότι η πρώτη εικόνα ενός εξωπλανήτη λήφθηκε το 2004 - όπως αναφέρεται άλλωστε στην ιστοσελίδα της NASA. Χτες η Microsoft ανακοίνωσε την προσθήκη του Chat GPT στη δική της μηχανή αναζήτησης BING. Η Google βρέθηκε πίσω από τις εξελίξεις, ενώ το Chat GPT συνεχίζει το εντυπωσιακό του ταξίδι περνώντας διάφορες ακαδημαϊκές εξετάσεις.

Εντωμεταξύ η διάχυτη χρήση του ChatGPT και παρομοίων υπηρεσιών, έχει οδηγήσει στην ανάγκη να μπορούν να ταυτοποιούνται όσα κείμενα προέρχονται από παρόμοιες εφαρμογές Μεγάλων Γλωσσικών Μοντέλων. Ήδη υπάρχουν τέτοιες τεχνολογίες και υπηρεσίες στα σκαριά.

• Το AI ChatGPT έδωσε και πέρασε μάθημα με 8 στο ΑΠΘ

• ΑΣΕΠ: Βάλαμε το Chat GPT να δώσει εξετάσεις. Πέρασε τη βάση; Τι απαντάει το ίδιο για το αποτέλεσμα

• Ινστιτούτο ΕΝΑ | Δώρα Κοτσακά: Επερωτώντας τη διαδικασία λήψης αποφάσεων στον τομέα της τεχνολογίας: Ποιος ρωτά τους πολίτες;

• Gizmodo | Uri Gal: If You’ve Ever Posted Anything Online, ChatGPT Has Probably Seen It

Διαβάστε ακόμα

• Πέρα από το GPS, σύντομα θα υπάρξει και ένα σύστημα που χωροεντοπισμού και στη Σελήνη, που υπολογίζεται να ξεκινήσει το 2030 για τις ανάγκες των μελλοντικών αποστολών στο δορυφόρο μας. Αυτό απαιτεί τον ακριβή ορισμό και προσδιορισμό της ώρας στη σελήνη. Πρόκειται για ένα θέμα που ήδη απασχολεί διαστημικές υπηρεσίες και επιστήμονες

• Ο Κερτ Βόνεγκατ στo μυθιστόρημά του Cat’s Cradle (Στην ελληνική μετάφραση: Η Φωλιά της Γάτας), περιέγραφε μια διαφορετική μορφή πάγου - “Πάγος 9” που όντας ευσταθής σε θερμοκρασία δωματίου από τον κανονικό η επαφή του με νερό το μετέτρεπε σε πάγο, προκαλώντας έτσι τον θάνατο και την καταστροφή της βιόσφαιρας. O πάγος βέβαια παίρνει όπως γνωρίζαμε ~20 διαφορετικές κρυσταλλικές μορφές και δύο άμορφες (μια πυκνότερη από το νερό και μια λιγότερο πυκνή). Μια τυχαία πρόσφατη ανακάλυψη όμως προσέθεσε άλλον έναν άμορφο - ενδιάμεσης πυκνότητας - πάγο στη λίστα. Πέρυσι μόλις, είχε ανακαλυφθεί άλλη μια κρυσταλλική μορφή του.

• Ο ήλιος μας φαίνεται πως κρύβει ακόμα εκπλήξεις

• Οι Κίνα έχει στα σκαριά να δοκιμάσει την δυνατότητα συλλογής ηλιακής ενέργειας από δορυφόρους και την εκπομπή της στη Γη, Οι ΗΠΑ ετοιμάζουν και αυτές ένα παρόμοιο εγχείρημα, άλλο ένα ορόσημο στις νέες κούρσες του διαστήματος μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων.