Ανασκόπηση επιστημονικών ειδήσεων 2023. Τι θα παρακολουθήσουμε το 2024
Ανασκόπηση επιστημονικών ειδήσεων 2023. Τι θα παρακολουθήσουμε το 2024
Τι έγινε πέρυσι, τι περιμένουμε φέτος στην επιστήμη
Ξεκινάμε την Ανασκόπηση των Ανασκοπήσεων κάπως ανάποδα φέτος, με το επιστημονικό μας μικρο-περιοδικό που γράφει ο Αχιλλέας Λαζόπουλος να ανοίγει το δρόμο. Όσοι μας γνωρίζετε άλλωστε, ξέρετε ότι η επιστημονική θεματολογία είναι το κοινό ενδιαφέρον όλων μας και η μια θεματική περιοχή που προσπαθούμε να παρακολουθούμε όσο συστηματικά παρακολουθούμε την πολιτική και την ειδησεογραφία και βεβαίως μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα η σχέση μεταξύ τους, κάτι που αποκτά ολοένα μεγαλύτερη σημασία στην εποχή μας.
Τα επόμενα τεύχη της Ανασκόπησης θα κυκλοφορήσουν κάπως άτακτα: Την Κυριακή προς Δευτέρα η Ανασκόπηση της ειδησεογραφίας και οι προβλέψεις μας για το 2024, την τετάρτη προς πέμπτη το ετήσιο δελτίο των διεθνών και το επόμενο ΣΚ ο πίνακας των πηγών μας και η αξιολόγηση τους, μαζί με τις απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο μας και τα στατιστικά αναγνωσιμότητας. Σας ευχαριστούμε που ήσασταν μαζί μας και φέτος. Μ.Τ.-Μ.Π.
Τη χρονιά που μας πέρασε, στα 22 τεύχη του newsletter Νήμα Επιστήμες, γράψαμε, σχολιάσαμε και παραπέμψαμε σε μια σειρά από θέματα, από τους μύκητες ως απειλή, την σκοτεινή ενέργεια, τις προσομοιώσεις υπερκαινοφανών, το μη-φανταστικό μυθιστόρημα του Labatut (του οποίου το Maniac κάνει θραύση αυτή τη στιγμή στις βραχείες λίστες των ΗΠΑ, και μεταφράστηκε ήδη και στα ελληνικά), το όνειρο της υπεραγωγιμότητας σε συνθήκες δωματίου (που θα παραμείνει όνειρο προς το παρόν, όπως είχαμε προβλέψει), το Chat GPT4, φυσικά, την αγορά πιστώσεων στους κλιματικούς ρύπους, τις εκτοξεύσεις της SpaceX, την εισβολή αλλά και χρήση των μοντέλων Τεχνητής Νοημοσύνης στην εκπαίδευση, την παράλληλη πρόσβαση στα εγκεφαλικά μας δεδομένα, την ανταρσία εναντίον των εκδοτικών μεγαθηρίων στις νευροεπιστήμες, τους ανερχόμενους κβαντικούς υπολογιστές, την κλιματική κρίση (πολλές φορές δυστυχώς), τις πρώτες μετρήσεις βαρυτικού θορύβου, το ζήτημα του τι είναι (ανθρώπινη;) συνείδηση, τους Μεσογειακούς κυκλώνες, τα Νόμπελ και τα ούφο, τις πολλαπλότητες του Eugenio Calabi, τις θεωρίες για τη γέννηση της Σελήνης, τους χίλιους γαλαξίες του Euclid, κοσμικές ακτίνες με γιαπωνέζικα ονόματα, μέχρι και και για μια (μη) καινούρια μη κβαντική θεωρία της βαρύτητας.
Το 2023 ήταν οπωσδήποτε η χρονιά της Τεχνητής Νοημοσύνης, με τα Μεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα να κυριαρχούν σε ένα φρενήρη ανταγωνισμό μεταξύ εταιρειών, με εκατομμύρια χρήστες σε όλο τον κόσμο να αλληλεπιδρούν μαζί τους καθημερινώς, αλαλάζοντας από ηδονή για τις χίλιες και μία εφαρμογές τους, αλλά και με ορισμένους, λίγους (αλλά συνήθως ειδικούς στο θέμα) να ζητούν επιτακτικά την θέσπιση νομοθετικού πλαισίου σε έναν χώρο που μέχρι τώρα θυμίζει τον κόσμο του Λούκυ Λουκ (“δυτικά του Ρίο Πέκος δεν υπάρχει νόμος”, “σ’αυτή την πόλη ο νεκροθάφτης δεν πεινάει ποτέ“ κλπ. )
Δείτε την έκθεση του Κέντρου για την Ανθρωποκεντρική Τεχνητή Νοημοσύνη, του Stanford, για το 2023, αλλά και τα πιο σημαντικά θέματα που κάλυψε το κέντρο το 2023.
Το 2023 ήταν ταυτόχρονα και η χρονιά του James Web Space Telescope, το οποίο με τις εκπληκτικές του εικόνες τροφοδοτεί την φαντασία του κοινού και με τις εξαιρετικής ποιότητας μετρήσεις του συμβάλει στην αναθεώρηση, όπως έχει αρχίσει και διαφαίνεται, μιας σειράς από θεωρίες γύρω από τον τρόπο σχηματισμού των γαλαξιών, των ηλιακών συστημάτων αλλά και της συνολικής δομής μεγάλης κλίμακας του Σύμπαντος. Αναμενόμενες και προσχεδιασμένες όλες αυτές οι μετρήσεις, βέβαια, όχι, όμως, απαραίτητα, αναμενόμενα και τα αποτελέσματά τους. Σε κάθε περίπτωση, το James Webb θα καταγραφεί με βεβαιότητα σαν ένα από τα μεγάλα συλλογικά επιστημονικά επιτεύγματα του 21ου αιώνα.
Δείτε μια συλλογή από τις καλύτερες εικόνες του τηλεσκοπίου στο περιοδικό Time.
Τι περιμένουμε το 2024
Το μόνο εντελώς βέβαιο που θα συμβεί το 2024 είναι ότι ο πλανήτης θα συνεχίσει να θερμαίνεται. Για τα υπόλοιπα δεν είμαστε σίγουροι, αλλά ορίστε μια επιλογή από τις προβλέψεις και τα αναμενόμενα για τη νέα χρονιά, ανά θεματική ενότητα.
Τεχνητή Νοημοσύνη
7 ειδικοί από το Stanford προβλέπουν: την διείσδυση της ΤΝ στην παραγωγή σε τομείς όπως η δημιουργική γραφή, οι νομικές και οικονομικές συμβουλές και η συναφή μετατόπιση αντικειμένου (και θέσεων) εργασίας σε στρώματα “λευκών κολάρων”, την ευρεία διασπορά deep fake βίντεο και εικόνας, την σύνδεση γλωσσικών μοντέλων με άλλες εφαρμογές (αντί να σου απαντάνε μόνο), την επέκταση προς την εικόνα και το βίντεο και την συνακόλουθη έλλειψη GPU, την (πάνδημη) ελπίδα για νομοθετικό πλαίσιο στις ΗΠΑ, τη συνέχιση και ενδυνάμωση της δημόσιας συζήτησης για την χρήση και τους περιορισμούς της ΤΝ.
Κανείς δεν ξέρει πότε ακριβώς, αλλά για κάποιο λόγο όλοι είναι σίγουροι ότι το ChatGPT5 θα βγει σε δημόσια χρήση μέχρι το τέλος της χρονιάς. To Gemini (της Google) είναι ήδη σε χρήση μέσω εφαρμογών της εταιρείας, από το Δεκέμβριο, αλλά η “Ultra” έκδοση θα βγει σύντομα, σίγουρα μέσα στο χρόνο.
Η επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Τεχνητή Νοημοσύνη θα δώσει στη δημοσιότητα την έκθεσή της στα μέσα του 2024.
Αστροφυσική και Διάστημα
To τηλεσκόπιο Vera Rubin στη Χιλή αναμένεται να αρχίσει να λειτουργεί στο τέλος της χρονιάς, με αποστολή την απεικόνιση ολόκληρου του νότιου ουράνιου στερεώματος με ανεπανάληπτη λεπτομέρεια για μια ολόκληρη δεκαετία. Επίσης, το Simons Observatory, που θα μετρήσει λεπτομερώς την Κοσμική Ακτινοβολία Υποβάθρου, αναμένεται να λειτουργήσει το 2024. .
Το Άρτεμις 2 έχει σχεδιαστεί να εκτοξευθεί τον Νοέμβριο, θέτοντας 4 αστροναύτες σε τροχιά γύρω από τη σελήνη. Το SLIM, μια Ιαπωνική αποστολή θα δοκιμάσει να προσσεληνωθεί τον Ιανουάριο. Δυο ακόμα ιδιωτικές εταιρείες θα δοκιμάσουν προσσελήνωση μέσα στη χρονιά: το Peregrine θα προσσεληνωθεί στην ορατή πλευρά της Σελήνης, ενώ ένα ακόμα μη επανδρωμένο σκάφος θα δοκιμάσει να φτάσει στο νότιο πόλο της Σελήνης, στα μέσα Φεβρουαρίου. Η Κίνα προετοιμάζει το Chang’e-6, που θα λάβει δείγματα από την αθέατη πλευρά της Σελήνης.
Το Clipper της ΝΑΣΑ θα φύγει τον Οκτώβριο προς την Ευρώπη, τον δορυφόρο του Δία, με σκοπό να διερευνήσει εάν οι συνθήκες εκεί επιτρέπουν τη ζωή σε οποιαδήποτε μορφή. Το Γιαπωνέζικο Martian Moons eXploration θα πάει, ξεκινώντας το Δεκέμβριο, στον Φόβο και τον Δείμο, τους δορυφόρους του πλανήτη Άρη, με σκοπό να συλλέξει υλικό από τον Φόβο!
Στοιχειώδη σωματίδια
Τα πρώτα βήματα στη λειτουργία ενός ανιχνευτή ειδικά σχεδιασμένου για τα υποθετικά σωματίδια με το όνομα “Αξιόνια”, που παράγονται, εικάζουμε στον Ήλιο, και αν υπάρχουν, θα μπορούσαν να αποτελούν τη Σκοτεινή Ύλη του Σύμπαντος, θα ξεκινήσουν ίσως στο τέλος της χρονιάς με το πρωτότυπο ενός πειράματος ονόματι BabyIAXO.
Ίσως επίσης καταλήξουμε να ξέρουμε κάτι περισσότερο για την μάζα των νετρίνων, με τα αναμενόμενα αποτελέσματα από το πείραμα Katrin στην Γερμανία.
Πανδημίες
Ο ΠΟΥ αναμένεται να αποκαλύψει το τελικό κείμενο για μια παγκόσμια συμφωνία για την πρόληψη πανδημιών, μετά την εμπειρία του COVID-19, κατά τη διάρκεια της συνδιάσκεψης του τον Μάιο. Στο κέντρο των διαπραγματεύσεων για το κείμενο, που θα έχει δεσμευτική ισχύ για τις κυβερνήσεις που θα το υπογράψουν, είναι η διασφάλιση της ισότιμης πρόσβασης σε εργαλεία, εμβόλια, δεδομένα και ειδικό προσωπικό προκειμένου να προληφθεί παρόμοια επιδημική εξάπλωση στο μέλλον.
Υπολογιστές
Σύντομα, ερευνητικά προγράμματα στην Ευρώπη θα έχουν πρόσβαση στον πρώτο υπερυπολογιστή ισχύος εξαφλόπ, με την ονομασία Jupiter. Στις ΗΠΑ δυο καινούριοι τέτοιοι υπολογιστές θα αρχίσουν να λειτουργούν το 2024, ένας στο Argonne και ένας στην Καλιφόρνια.
Περιβάλλον
Μια παγκόσμια συμφωνία για την κατάργηση της ρύπανσης από πλαστικά είναι ορατό ενδεχόμενο να ολοκληρωθεί μέσα στο 2024, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Διαβάστε εδώ σε τι θα χρησιμεύσει.
Θα συμβεί το 2024 η κορύφωση των εκπομπών διοξειδίου; Έχουμε 70% πιθανότητα να το πετύχουμε, σύμφωνα με την έκθεση εδώ.
To Ελ Νίνιο κορυφώνει την έντασή του μέχρι το καλοκαίρι. Κατά συνέπεια το 2024 αναμένεται να σπάσει το ρεκόρ μέσης θερμοκρασίας του 2023.
Η οικονομική σας στήριξη είναι πολύ σημαντική για τα λίγα αλλά διόλου ευκαταφρόνητα έξοδα παραγωγής του Νήματος. Σας ευχαριστούμε που στηρίζετε την έκδοση