Open (for business) AI
Η Meta ανοίγει επιλεκτικά τα δεδομένα της για ερευνητές. Κλιματική συνδιάσκεψη στη χώρα των σεΐχηδων. Σκοτεινή ενέργεια και διαστολή του σύμπαντος. Κοσμική ακτινοβολία
Η σάγκα του μήνα, αν όχι της χρονιάς, είναι αναμφισβήτητα η απόλυση του CEO της OpenAI, Sam Altman, που πιθανότατα είναι από τα πιο αναγνωρίσιμα πρόσωπα στο χώρο της Τεχνητής Νοημοσύνης, και η επιστροφή του στην καρέκλα του, τρεις μέρες αργότερα, η οποία συνοδεύτηκε από την εκκαθάριση του διοικητικού συμβουλίου που επιχείρησε την απόλυσή του, στην αρχή αυτής της ιστορίας. Τα ερωτικά καβγαδάκια στον μικρόκοσμο της Silicon Valley (το μέλος του διοικητικού συμβουλίου που άλλαξε γνώμη και στρατόπεδο, σε τρεις μέρες, είναι κουμπάρος του προέδρου της εταιρείας, Greg Brockman, ο οποίος έφυγε στηρίζοντας τον Altman, και η αλλαγή στρατοπέδου διαμεσολαβήθηκε από τη γυναίκα του προέδρου, και κουμπάρα) θα ήταν σχετικά αδιάφορα αν δεν έδειχναν ανάγλυφα την επιρροή των “επενδυτών“ της εταιρείας, μεταξύ των οποίων και η Microsoft. Οι εργαζόμενοι στην εταιρεία επίσης επαναστάτησαν εναντίον της επιχειρούμενης αλλαγής καρέκλας, και απείλησαν να φύγουν μαζικά για τη Microsoft.
Σύμφωνα με άλλους αναλυτές, όμως, το επεισόδιο αυτό αντανακλά την σύγκρουση εντός της OpenAI, ανάμεσα σε εκείνους που αναζητούν όσο πιο γρήγορη ανάπτυξη της εταιρείας γίνεται, μέσα σε ένα εξαιρετικά ανταγωνιστικό περιβάλλον, και σε εκείνους που ανησυχούν ότι ο άγριος ανταγωνισμός εξωθεί τις εταιρείες να παραμελούν τις δικλείδες εκείνες που διασφαλίζουν ότι τα προϊόντα τους δεν βλάπτουν το κοινωνικό σύνολο. Ο Geoffrey Hinton, ερευνητής στην επιστήμη υπολογιστών και πρωτοπόρος στον τομέα της “βαθειάς εκμάθησης”, στο πανεπιστήμιο του Τορόντο, δεν αισθάνεται άνετα με την ταχύτητα με την οποία εξελίσσεται ο ανταγωνισμός στην Τεχνητή Νοημοσύνη:
“Αν δημιουργήσεις ανταγωνιστικό περιβάλλον με επίκεντρο ποιο αυτοκίνητο θα πάει πιο γρήγορα, το πρώτο πράγμα που θα συμβεί είναι να αφαιρέσουν όλοι τα φρένα,” λέει.
Αν αυτή η προσέγγιση έχει βάση, είναι ενδιαφέρον να αναρωτηθούμε γιατί οι περισσότεροι εργαζόμενοι στην OpenAΙ υποστήριξαν με τόσο σθένος την τρελή πορεία χωρίς φρένα που δείχνει να εγγυάται ο Altman και η παρέα του.
Διαβάστε για την ψευδοϊδεολογική διαμάχη μεταξύ των “καταστροφιστών” και των “επιταχυντών” στην ΤΝ, που διατρέχει την διαμάχη για το OpenAI:
Cory Doctorow | The Real AI fight - “Effective Accellerationists and Effective Altruists are both in vigorous agreement about something genuinely stupid”
Πάντως, τέλος καλό, όλα καλά για την πλευρά του Altman, όπως φαίνεται και στη φωτό:
Η OpenAI δεν έχει την αποκλειστικότητα στα ΜΓΜ (Μεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα). Η Inflection μόλις ανακοίνωσε το πέρας της εκπαίδευσης του Inflection-2, που δείχνει να τα πηγαίνει καλά σε διάφορες μετρήσεις, προσπερνώντας οριακά το αντίστοιχο της Google, Palm2. Το συγκεκριμένο ΜΓΜ θα είναι και στην καρδιά του Πι, του προσωπικού σας βοηθού Τεχνητής Νοημοσύνης, με τον οποίον μπορείτε να πιάσετε κουβέντα.
Οι εκλογές στην Αργεντινή ήταν μεταξύ άλλων και οι πρώτες όπου η Τεχνητή Νοημοσύνη έπαιξε ρόλο στην εκλογική εκστρατεία των δύο υποψηφίων. Ειδικά η πλευρά του κεντροαριστερού Massa φαίνεται να ακολούθησε ολόκληρη στρατηγική με εικόνες που παρήγαγε εργαλείο ΤΝ, ακόμα και βίντεο όπου ο αντίπαλος φαίνεται να πρωταγωνιστεί στο Κουρδιστό Πορτοκάλι του Κιούμπρικ. Και η ομάδα του Milei απάντησε με εικόνες όπου ο Massa μοιάζει με Κινέζο κομμουνιστή ηγέτη. Σύντομα κοντά σας. Στο μεταξύ ο νικητής Milei, κάποιου είδους πολιτικό παράδοξο αναρχοκαπιταλιστικής φύσεως, έχει υποσχεθεί να ιδιωτικοποιήσει μέχρι και το εθνικό κέντρο έρευνας και τεχνολογίας, που χρηματοδοτεί 12000 ερευνητές σε 300 ιδρύματα στην Αργεντινή. Οι διευθυντές των 16 ερευνητικών κέντρων που το διοικούν, σε κοινή τους προεκλογική ανακοίνωση, δήλωσαν πως
“δεν μπορεί ακυρώνοντας το κράτος να φτιαχτεί μια καλύτερη χώρα.”
Η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να βοηθήσει και στην ανάκτηση της χαμένης πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως στην περίπτωση ενός πίνακα του Gustav Klimt, που ανακατασκευάστηκε με τη βοήθεια ενός ειδικά εκπαιδευμένου προγράμματος χρωματισμού. Οι εφαρμογές σε άλλα πεδία τέχνης και πολιτισμικής κληρονομιάς αφθονούν.
Meta Data
Η Meta (η μητρική του Facebook και του Instagram) ανακοίνωσε την πρόθεσή της να δώσει πρόσβαση στα δεδομένα των χρηστών της, όχι μόνο στο καθαρό περιεχόμενο, αλλά και στις αντιδράσεις των χρηστών (likes, σχόλια κλπ.) και την διασύνδεση μεταξύ τους, σε ερευνητές κοινωνικών κυρίως επιστημών στο άμεσο μέλλον. Η πρόσβαση στο περιεχόμενο θα είναι σχεδόν σε πραγματικό χρόνο, μέσω ειδικής βιβλιοθήκης και πρωτόκολλου διεπαφής (API). Πρόκειται, κατά την άποψη του σχετικού υπεύθυνου της εταιρείας, Νick Clegg,
για την πληρέστερη πρόσβαση σε δημόσια αναρτημένο στο Facebook και στο Instagram, μέσω οποιαδήποτε εφαρμογής έχουμε χτίσει μέχρι σήμερα.
Τα καλά αυτά νέα σχετίζονται ίσως με την αντίστοιχη απαγόρευση ελεύθερης πρόσβασης στο πρώην Twitter, αν υποθέσουμε ότι η Meta ενδιαφέρεται να τραβήξει τους ερευνητές στις εφαρμογές της, ή ίσως να είναι μια χειρονομία καλής θέλησης προς την Ευρωπαϊκή Ένωση που, κυρίως, κυνηγάει την Meta για την αδιαφάνεια με την οποία επιτρέπει σε εταιρείες όπως η Cambridge Analytica να επεξεργάζονται τα δεδομένα των χρηστών. Τα κακά νέα είναι ότι η πρόσβαση δεν θα είναι ελεύθερη σε όλους τους ερευνητές, αλλά μόνο σε “άτομα από επιλεγμένα ιδρύματα που διάγουν έρευνα είτε επιστημονική είτε δημόσιου συμφέροντος“. Τα άτομα αυτά θα πρέπει να κάνουν αίτηση πρόσβασης σε τρίτα ιδρύματα, της επιλογής της Meta, που θα αναλαμβάνουν να διασφαλίσουν ότι τα δεδομένα όντως χρησιμοποιούνται για ερευνητικούς σκοπούς. Τα δεδομένα των χρηστών ανήκουν, φυσικά, στην Meta, οπότε λογικό είναι να δίνει πρόσβαση σε όσους η εταιρεία επιλέγει. Και αυτό είναι μια ακόμα έκφανση του τι συνεπάγεται η γνωστή ρήση: “όταν δεν πληρώνεις για μια υπηρεσία, είναι γιατί είσαι το προϊόν“. Τα πειραματικά δεδομένα για τις κοινωνικές επιστήμες δεν θα είναι δημόσιο αγαθό.
COP28
Η ετήσια διεθνής συνδιάσκεψη για την κλιματική αλλαγή υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, το COP28, ξεκινάει σε λίγες ώρες στο Dubai, υπό τη σκιά μιας διαρροής στο BBC, σύμφωνα με την οποία ο πρόεδρος της συνδιάσκεψης, Sultan Ahmed Al-Jaber, που είναι ταυτόχρονα και υπουργός βιομηχανίας και ανάπτυξης των Εμιράτων, και ηγείται και της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου του Abu Dhabi, σκόπευε να χρησιμοποιήσει τη συνδιάσκεψη για να κάνει πετρελαϊκές συμφωνίες με χώρες όπως η Κίνα, η Κολομβία, η Γερμανία και η Αίγυπτος. Ο ίδιος δήλωσε ότι οι κατηγορίες είναι “ψευδείς, αναληθείς, εσφαλμένες και ανακριβείς“. Ταυτόχρονα ο Biden ακυρώνει τη συμμετοχή του στη συνδιάσκεψη (όπως και ο πάπας Φραγκίσκος αλλά για λόγους υγείας αυτός), τη στιγμή που το πραγματικό διακύβευμά της είναι μια διεθνή συμφωνία για τον περιορισμό της χρήσης των υδρογονανθράκων. Η διεθνής συγκυρία, με τη συνεχιζόμενη σύγκρουση στην Ουκρανία και την αποσταθεροποίηση στην Μ. Ανατολή, δεν είναι ευνοϊκή, ενώ φυσικά η ειλικρίνεια των προθέσεων του Al-Jabar αμφισβητείται έντονα από εταίρους και διεθνείς οργανώσεις. Από την άλλη πλευρά, η Διεθνής Επιτροπή Ενέργειας δημοσίευσε μια έκθεση, με θέμα το πώς οι πετρελαϊκές εταιρείες και οι εταιρείες φυσικού αερίου μπορούν να κάνουν την πράσινη μετάβαση, και να γίνουν, από πηγές του προβλήματος, παράγοντες στη λύση του, προφανώς επιδιώκοντας να ασκήσει πίεση εν όψη της συνδιάσκεψης. Αν δεν το κάνουν, είτε από μόνες τους είτε εξαναγκασμένες, ο στόχος μηδενικής συνολικής εκπομπής αερίων μέχρι το 2050 είναι ανέφικτος.
H υπόσχεση του Jeff Bezos πριν 4 χρόνια ότι η Amazon θα καθοδηγούσε την αγορά στο να μειώσει τους ρύπους της, αποδείχθηκε, φυσικά, ψευδής. Η εταιρεία πανηγύρισε τον Ιούλιο, για μια μείωση των ρύπων της, της τάξης του 4 τοις χιλίοις: με αυτούς τους ρυθμούς, μας λέει το Jacobin, θα χρειαστεί 2378 χρόνια ακόμα για να πιάσει τους στόχους μηδενικής εκπομπής, που έχει υποσχεθεί να πιάσει το 2040. Επιπροσθέτως, στην πραγματικότητα η Amazon χρησιμοποιεί τον δικό της τρόπο να μετράει τους ρύπους της, που είναι γνωστό ότι υποτιμά συστηματικά τις πραγματικές εκροές, οπότε αν υπήρξε μείωση ή αύξηση των ρύπων το προηγούμενο εξάμηνο μόνο ο Jeff Bezos το γνωρίζει. Η αντίδραση στις πρακτικές της εταιρείας είναι το κίνημα Make Amazon Pay, που υποστηρίζεται από διάφορες οργανώσεις σε όλο τον κόσμο.
Πρώιμη Σκοτεινή Ενέργεια
Το Σύμπαν, ως γνωστόν, διαστέλλεται, δηλαδή οι αποστάσεις μεταξύ όλων των Γαλαξιών (που δεν είναι βαρυτικά “κλειδωμένοι” από τη μεταξύ τους έλξη) αυξάνονται συνεχώς. Από τη δική μας οπτική γωνία, των αστρονόμων του πλανήτη Γη, δηλαδή, οι μακρινοί γαλαξίες φαίνονται να απομακρύνονται (καθώς ο χώρος ανάμεσά μας διαστέλλεται) με μια ταχύτητα που εξαρτάται από την απόστασή τους. Όσο πιο μακριά είναι ένας Γαλαξίας, τόσο πιο γρήγορα φαίνεται να απομακρύνεται. Ο ρυθμός διαστολής, λοιπόν, μετριέται σε χλμ το δευτερόλεπτο ανά Μεγαπαρσέκ (κίνκυ μονάδα μέτρησης αποστάσεων των αστρονόμων = 3,26 εκατομμύρια έτη φωτός), οπότε αν ένας Γαλαξίας βρίσκεται ένα Μεγαπαρσέκ μακριά, τον βλέπουμε να απομακρύνεται με περίπου 70 χλμ το δευτερόλεπτο.
Υπάρχουν δύο τρόποι να μετρήσει κανείς το ρυθμό διαστολή σήμερα. Ο ένας είναι μετρώντας την ταχύτητα των απομακρυνόμενων Γαλαξιών απ’ευθείας, καθήκον όχι τόσο εύκολο όσο πιθανώς φαντάζεστε, μιας και επαφίεται κανείς στη μέτρηση της αλλαγής του χρώματος συγκεκριμένων ουράνιων αντικειμένων μέσα στον μακρινό Γαλαξία (το χρώμα ενός άστρου που απομακρύνεται με μεγάλη ταχύτητα αλλάζει προς το πιο κόκκινο, περίπου με τον ίδιο τρόπο που ο ήχος ενός απομακρυνόμενου ασθενοφόρου αλλάζει προς το πιο μπάσο). Ο άλλος τρόπος είναι να μετρήσει κανείς το ρυθμό διαστολής από τη μοναδική “φωτογραφία” του αρχέγονου σύμπαντος που διαθέτουμε, που είναι η Κοσμική Ακτινοβολία Υποβάθρου. Εδώ έχουμε ακριβέστατες μετρήσεις, από τον δορυφόρο Planck, αλλά πρέπει να συνάγουμε το ρυθμό διαστολής σήμερα από τον ρυθμό διαστολής τότε που βγήκε η φωτογραφία, δηλ. πριν 13 δισ. χρόνια. Μπορούμε να κάνουμε την αναγωγή, αλλά προϋποθέτει ότι γνωρίζουμε την δυναμική εξέλιξη του σύμπαντος από τότε μέχρι σήμερα.
Ε, λοιπόν, οι δυο διαφορετικοί τρόποι μέτρησης του ρυθμού διαστολής δεν συμφωνούν μεταξύ τους: με τη μία μέθοδο παίρνουμε 74 και με την άλλη 68 χλμ το δευτερόλεπτο ανά μεγαπαρσεκ. Κάτι στο σενάριο εξέλιξης του Σύμπαντος από τη Μεγάλη Έκρηξη μέχρι σήμερα δεν ταιριάζει. Μια ιδέα που προτάθηκε είναι ότι το Σύμπαν ξεκινά με ένα, κατά τα λοιπά, μυστήριο, ποσοστό σκοτεινής ενέργειας, που είναι διαφορετικής προέλευσης από την σημερινή σκοτεινή ενέργεια (το 70% του ισοζυγίου ενέργειας του σύμπαντος και υπεύθυνη για την επιταχυνόμενη κοσμική διαστολή) και ευθύνεται για μια μετατοπισμένη στιγμή λήψης της φωτογραφίας της Κοσμικής Ακτινοβολίας Υποβάθρου. Αυτό όλο θα ταίριαζε με τις παρατηρήσεις, και θα άλλαζε την συναγόμενη σταθερά διαστολής έτσι ώστε να συμφωνεί με την απευθείας μετρούμενη. Όμως, αυτή η πρώιμη σκοτεινή ενέργεια θα είχε επίσης επιδράσει και στον τρόπο με τον οποίον συμπυκνώνεται η ύλη στα αρχικά στάδια του σύμπαντος, και αυτό θα φαινόταν στον τρόπο με τον οποίο αλλάζει το φως από μακρινά Quasars, όταν περνάει μέσα από τα αέρια υδρογόνου, πράγμα το οποίο δε φαίνεται να συμβαίνει, όπως έδειξε μια πρόσφατη μελέτη του φάσματος των ουράνιων αυτών αντικειμένων. Κατά συνέπεια η ιδέα της πρώιμης σκοτεινής ενέργειας παρότι καλή, δεν φαίνεται να ευδοκιμεί, και το πρόβλημα με τον ρυθμό διαστολής του σύμπαντος - κεντρική παράμετρο της Κοσμολογίας - παραμένει.
Αματεράσου
Κάθε δευτερόλεπτο περίπου μια κοσμική ακτίνα διατρέχει την ατμόσφαιρα της Γης και περνάει δίπλα σου, χωρίς να γίνεται αντιληπτή. Οι κοσμικές ακτίνες είναι απλώς φορτισμένα σωματίδια, συνήθως πρωτόνια, που έρχονται από το διάστημα, τα οποία προσκρούοντας στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας δημιουργούν κάτι σαν βροχή διασπώμενων σωματιδίων που φτάνουν μέχρι την επιφάνεια του πλανήτη μας. Μερικά τέτοια σωματίδια όμως έχουν βρεθεί να έχουν τεράστια ενέργεια. Πρόσφατα ένα από τα σωματίδια αυτά μετρήθηκε από ένα εξειδικευμένο στις κοσμικές ακτίνες δίκτυο τηλεσκοπίων, από την ομάδα του Toshihiro Fujii, ενός Γιαπωνέζου αστρονόμου, να έχει ενέργεια όση 200 δισεκατομμύρια φορές η μάζα ενός πρωτονίου!
Τέτοια τόσο ενεργητικά σωματίδια (μάλλον πρωτόνια) αποτελούν ένα μεγάλο μυστήριο: δεν μπορεί να έρχονται από πολύ μακριά γιατί έχοντας τόσο μεγάλη ενέργεια, η πιθανότητα να αλληλεπιδράσουν με την ακτινοβολία υποβάθρου θα ήταν πολύ μεγάλη. Αλλά αν έρχονται από κάπου σχετικά κοντά, τότε θα πρέπει να μπορούμε να διακρίνουμε τον μηχανισμό παραγωγής τους, και τίποτα δεν μπορεί να επιταχύνει τόσο ένα πρωτόνιο, εκτός ίσως από τις πιο βίαιες εκρήξεις εντός του Γαλαξία μας, ή το κέντρο ενός πολύ ενεργού κοντινού Γαλαξία. Το συγκεκριμένο πρωτόνιο, που ο Fujii ονόμασε Amaterasu, από μια Γιαπωνέζικη θεότητα του ήλιου, δεν φαίνεται να προέρχεται από κάποια παρόμοια κατεύθυνση. Για την ακρίβεια φαίνεται να προέρχεται από μια σχετικά κενή περιοχή του διαστήματος. H Amaterasu προσθέτει πληροφορία αλλά και μυστήριο στη σχετικά μικρή λίστα με της κοσμικές ακτίνες υπερυψηλής ενέργειας που έχουν παρατηρηθεί.