Τι φέρνει το 2023 στις Επιστήμες
Τι φέρνει το 2023 στις Επιστήμες
Στο Νήμα Επιστήμες #8: Διάστημα, βιοεπιστήμες, Τεχνητή Νοημοσύνη, στοιχειώδη σωμάτια και κλίμα... Μια μικρή γεύση από αυτά που ετοιμάζονται και αυτά που θα έρθουν μέσα στο 2023
Συγκεντρώσαμε και παραθέτουμε επιλεκτικά έναν Καζαμία [sic] για το 2023, με προγράμματα και εγχειρήματα που είναι σχεδιασμένα να ξεκινήσουν εντός του έτους αλλά και προβλέψεις για τις επιδραστικότερες εξελίξεις της καινούριας χρονιάς από το χώρο των επιστημών και της τεχνολογίας.
Αστροφυσική και Διάστημα
Η εκτόξευση και επιτυχής λειτουργία του τηλεσκοπίου James Webb ήταν από τα σημαντικότερα γεγονότα του 2022. Τα δεδομένα από το τηλεσκόπιο θα συνεχίσουν αναμφίβολα να πρωταγωνιστούν τα επόμενα χρόνια. Εκτός όμως από το James Webb, μέσα στο 2023 είναι προγραμματισμένη και η έναρξη λειτουργίας μιας σειράς άλλων τηλεσκοπίων με συμπληρωματικές δυνατότητες:
Ο Ευκλείδης της ESA, ένα τηλεσκόπιο ευαίσθητο στο ορατό και υπέρυθρο φως, θα εκτοξευθεί το 2023, και από το σημείο L2 (ένα από τα ευσταθή σημεία του συστήματος Γης-Ήλιου, από όπου λειτούργησαν και άλλα γνωστά τηλεσκόπια όπως το WMAP, το Planck, το Gaia και όπου βρίσκεται και το ίδιο το James Webb) θα καταγράψει τους μακρινότερους γαλαξίες, από τους οποίους το φως ξεκίνησε στις απαρχές του Σύμπαντος, παρέχοντας έτσι πολύτιμο υλικό που αγγίζει τα κρισιμότερα ερωτήματα της Κοσμολογίας: τον σχηματισμό των πρώτων Γαλαξιών, το ρόλο της σκοτεινής ύλης και της σκοτεινής ενέργειας.
To ιαπωνικό (αλλά με την συνεργασία NASA/ESA) XRISM, που «βλέπει» στις ακτίνες Χ και κατά συνέπεια μπορεί να παρατηρήσει το γαλαξιακό πλάσμα, θα τεθεί σε τροχιά φέτος. Το επιστημονικό πρόγραμμα του XRSIM θα διαφωτίσει, ελπίζουμε, ζητήματα σχετικά με τον σχηματισμό των γαλαξιακών σμηνών, την χημική εξέλιξη του Σύμπαντος (πώς δηλαδή σχηματίστηκαν τα βαρύτερα από το Βηρύλλιο άτομα), αλλά και τις μαύρες τρύπες, καθώς το XRISM θα κάνει παρατηρήσεις ακριβείας στο πλάσμα κοντά σχετικά στον ορίζοντα μαύρων τρυπών.
To Juice (Jupiter Icy Moons Explorer) της ESA, θα εκτοξευθεί τον Απρίλιο, και θα προσεγγίσει τον Δία και τους δορυφόρους του, Γανυμήδη, Καλλιστώ, και Ευρώπη. Εκτός από λεπτομερείς παρατηρήσεις του ίδιου του Δία, η διερεύνηση των δορυφόρων, και ειδικά της Ευρώπης, ως πιθανό οικοσύστημα είναι από χρόνια ζητούμενο στο χώρο της Αστροβιολογίας.
Γραφική αναπαράσταση του Juice ΠΗΓΗ: ESA To Hakuto-R, κατασκευή μιας ιαπωνικής start-up διαστημικής εταιρείας, της ispace, έχει ήδη εκτοξευθεί και θα προσσεληνωθεί στα τέλη Απριλίου, μεταφέροντας, μεταξύ άλλων, και το πρώτο αραβικής κατασκευής ρόβερ, το Rashid των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Hakuto είναι, στην ιαπωνική φολκλόρ, ένα μυθικό θαυματουργό λευκό κουνέλι. Εξού και το κουνέλι στο λογότυπο της ispace παρόμοιο ίσως με αυτό της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων ή και του White Rabbit των Jefferson Airplane (ξέρετε, “one pill makes you larger and one pill makes you small” ), αν λάβει κανείς υπόψιν τις εξαγγελίες της εταιρείας για εποικισμό της Σελήνης.
Στοιχειώδη σωμάτια και βαρυτικά κύματα
Το European Spallation Source, ένα ερευνητικό κέντρο στην «καρδιά» του οποίου βρίσκεται η πιο ενεργητική πηγή νετρονίων, θα ξεκινήσει τη λειτουργία του στο Lund της Σουηδίας. Οι εφαρμογές με υψηλής ευκρίνειας νετρόνια στην Ιατρική, στη Γεωλογία, στη Χημεία, στην Επιστήμη Υλικών, μέχρι και στην Αρχαιολογία, αφθονούν, ενώ προβλέπεται μέχρι και ένα πενιχρό πρόγραμμα που αφορά τα στοιχειώδη σωμάτια.
Το πείραμα για τον γυρομαγνητικό λόγο του μιονίου στο Fermilab, υπόσχεται να δώσει στη δημοσιότητα την Άνοιξη νέα αποτελέσματα, υποδιπλασιάζοντας το στατιστικό σφάλμα της μέτρησης, και θα έχει ένα (συγκρατημένο) ενδιαφέρον να δούμε ξανά τη συμφωνία με τη θεωρητική πρόβλεψη.
Το LHC (επιταχυντής αδρονίων στο CERN) θα συνεχίσει να συλλέγει πακτωλούς δεδομένων και, εκτός απροόπτου, να επιβεβαιώνει σαδιστικά το Καθιερωμένο Μοντέλο σε κάθε λεπτομέρεια, κάθε φυσικής διαδικασίας που μπορούμε να ελέγξουμε.
Το LIGO (Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory) του ΜΙΤ θα ξεκινήσει το Μάρτιο την τέταρτη σειρά παρατηρήσεων, αυξάνοντας ακόμα περισσότερο τον ήδη εντυπωσιακό κατάλογο από καταγραφές, μέσω βαρυτικών κυμάτων, των συγχωνεύσεων (κυριολεκτικά) αστρονομικών σωμάτων με (μεταφορικά) «αστρονομικές» μάζες. Δείτε εδώ ένα διαδραστικό χάρτη των συγχωνεύσεων της τρίτης σειράς παρατηρήσεων, όπου μπορείτε και να δείτε τα χαρακτηριστικά των συγχωνευόμενων μαύρων τρυπών ή αστέρων νετρονίων.
Βιοεπιστήμες
Το πρόγραμμα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του Covid-19 θα συνεχιστεί, μια και οι μεταλλάξεις του ιού καθιστούν διάφορα φάρμακα αντισωμάτων αναποτελεσματικά. Πιθανόν να υπάρξουν και σκευάσματα για την αντιμετώπιση του Long Covid. Σίγουρα θα δοκιμαστεί, στην Ινδονησία για πρώτη φορά, το εμβόλιο κατά του δάγκειου πυρετού (που σκοτώνει 20 χιλιάδες άτομα το χρόνο), με την ελπίδα να έχουν άδικο όσοι υποστηρίζουν ότι θα κάνει την μόλυνση χειρότερη για ορισμένους.
To 2023 πιθανώς θα είναι η χρονιά που η πρώτη φαρμακευτική αγωγή βασισμένη σε γενετική τροποποίηση θα επιτραπεί και επισήμως, μετά τις επιτυχίες των Vertex Pharmaceuticals και CRISPR Therapeutics στην αντιμετώπιση της θαλασσαιμίας, ενώ μάλλον θα είναι και η χρονιά που η προσοχή της έρευνας στην αποκωδικοποίηση γονιδιωμάτων, θα στραφεί σε άλλα είδη πέρα από τον άνθρωπο (βλέπε π.χ. το Earth BioGenome Project)
Κλιματική αλλαγή
Η επόμενη παγκόσμια συνδιάσκεψη για την κλιματική αλλαγή, το COP28, θα λάβει χώρα στο Dubai, με στόχο να ολοκληρώσει τη συμφωνία για το Ταμείο Απωλειών και Ζημιών, που ήταν και το μοναδικό ουσιαστικό αποτέλεσμα του COP27 φέτος.
Μέσα στο 2023 θα ολοκληρωθεί και ο κύκλος της 6ης έκθεσης του IPCC για την κλιματική αλλαγή, όπως και η αμερικανική 5η Εθνική Έκθεση για το Κλίμα, οπότε οι αντιπρόσωποι στο COP28, αλλά και σε διάφορες συνόδους όπως το Climate Ambition Summit του Gutteres ή το SDG23 στη Νέα Υόρκη το Σεπτέμβρη, θα έχουν όλα τα επιστημονικά δεδομένα στη διάθεσή τους, για να λάβουν γενναίες αποφάσεις. Μένει να αποδειχθεί ότι υπάρχει και η βούληση, βεβαίως.
Τεχνολογία και Τεχνητή Νοημοσύνη
Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα επιχειρήσει να νομοθετήσει στο χάος της σκηνής της Τεχνητής Νοημοσύνης, με την AI Act, μέσα στο 2023. Η Τεχνητή Νοημοσύνη αναπτύσσεται αλματωδώς, οπότε το ζητούμενο είναι η νομοθεσία να είναι αρκετά συγκεκριμένη για να είναι λειτουργική αλλά όχι τόσο ώστε να καταστεί γρήγορα παρωχημένη. Από την άλλη μεριά, η πρωτοβουλία της ΕΕ θα μπορούσε θεωρητικά, να οδηγήσει την Τεχνητή Νοημοσύνη σε ένα τρόπο ανάπτυξης που να είναι δικαιότερος και να σέβεται περισσότερο τα προσωπικά δεδομένα.
To HAI (το κέντρο για την Ανθρωποκεντρική Τεχνητή Νοημοσύνη) του Stanford, προβλέπει για το 2023, μεταξύ άλλων, τη δημιουργία προγραμμάτων που θα συνθέτουν όχι μόνο κείμενα και εικόνες, αλλά και βίντεο, τη βελτίωση των Foundational Models, μεταβολές στο οικοσύστημα των ιδιωτικών εταιρειών που ανταγωνίζονται στον χώρο, αλλά και την εμφάνιση πολλών επικίνδυνων προγραμμάτων Τεχνητής Νοημοσύνης που θα βγουν σε δημόσια λειτουργία χωρίς να είναι έτοιμα, λόγω της πίεσης του ανταγωνισμού.
Σύμφωνα με το Forbes, το 2023 θα βγει το GPT4, πιθανότατα με δυνατότητες και για βίντεο εκτός από εικόνα, τα πρώτα πλήρως αυτόματα αυτοκίνητα θα πάρουν άδεια κυκλοφορίας στο San Francisco και κατά τη διάρκεια της ημέρας, το Google θα αλλάξει τον τρόπο αναζήτησης στο διαδίκτυο εφαρμόζοντας ένα διαλογικό μοντέλο (αντί για αναζήτηση πάνω σε λέξεις κλειδιά όπως είναι σήμερα) και γενικά θα συμβούν σημεία και τέρατα στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Τα 10 Τεχνολογικά επιτεύγματα που αναμένονται το 2023, από το MIT Technology Review, μεταξύ των οποίων, νέου σχεδιασμού μικροτσίπ, φθηνότερα στρατιωτικά drones για κάθε πορτοφόλι, πρόοδος στις μπαταρίες και τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, και άλλα.
Προβλέψεις για το 2023 στην επιστήμη και την τεχνολογία από σημαντικά διεθνή περιοδικά:
Scientific American | What’s on the Horizon for 2023
Science | Eleven science stories likely to make big news in 2023