Covid-19: Το ευρωπαϊκό «ναυάγιο» με τα εμβόλια

Σοβαρά προβλήματα στη διανομή και την προμήθεια των εμβολίων κατά της νόσου Covid-19.

Του Θοδωρή Δεληγιάννη

Απογοητευτικές παραμένουν οι επιδόσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην υλοποίηση των εμβολιαστικών προγραμμάτων, η οποία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα στη διανομή και την προμήθεια των εμβολίων κατά της νόσου Covid-19.

“Αγκάθι” στην προσπάθεια αποτελεί η περιορισμένη παραγωγή εμβολίων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γεγονός που έχει οδηγήσει και σε συζήτηση σχετικά με την θέσπιση “πλαφόν” στις εξαγωγές δόσεων προς τρίτες χώρες, σε συνδυασμό με την εφαρμογή μέτρων ενίσχυσης της παραγωγικής ικανότητας των κρατών μελών με κατάλληλες υποδομές.

Την ίδια στιγμή, Ισραήλ, Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά και ΗΠΑ, συνεχίζουν τα αντίστοιχα προγράμματά τους με σαφώς ικανοποιητικότερους ρυθμούς.

Δεν έχει εμβολιαστεί ούτε το 10% του πληθυσμού της ΕΕ

Σύμφωνα με τα αναθεωρημένα στοιχεία (έως τις 15 Μαρτίου 2021) του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) που δημοσιοποιήθηκαν στις 27 Μαρτίου 2021, λιγότερο από το 10% του πληθυσμού της Ε.Ε. έχει λάβει τη μία δόση του εμβολίου. Η ευρωπαϊκή ήπειρος έχει χορηγήσει περίπου 12 δόσεις εμβολίων για κάθε 100 άτομα, πίσω από τις ΗΠΑ που έχουν χορηγήσει περίπου 34 δόσεις ανά 100 άτομα.

Περισσότερα στατιστικά στοιχεία στην Statista

• Αντίθετα, στο Ισραήλ, το οποίο προπορεύεται στην εμβολιαστική «κούρσα», έχει εμβολιάσει σχεδόν το 60% του εγχώριου πληθωρισμού. 

• Ικανοποιητικοί είναι οι ρυθμοί και στη Βρετανία, όπου πάνω από το 35% έχει λάβει τουλάχιστον μία δόση.

• Από την πλευρά τους, οι ΗΠΑ έχουν καταφέρει μέχρι στιγμής να εμβολιάσουν λίγο πάνω από το 20% του πληθυσμού, ενώ ο στόχος του προέδρου Biden είναι να φτάσει τα 200 εκατομμύρια εμβολιασμούς με τη συμπλήρωση 100 ημερών στην προεδρία στις 14 Απριλίου 2021.

Στις 23 Μαρτίου 2021, η Βρετανία χορηγούσε σχεδόν 46 εμβόλια ανά 100 άτομα, ενώ η ΕΕ ήταν πολύ πίσω με 13,8 δόσεις ανά 100 άτομα σύμφωνα με τα στοιχεία του οργανισμού Our World In Data που επικαλείται το Reuters.

Ξεπέρασαν το ορόσημο του 1 εκατομμυρίου οι σχετιζόμενοι με τον ιό Covid-19 θάνατοι στην Ευρώπη την Παρασκευή 10 Μαρτίου 2021, σύμφωνα με μετρήσεις τις οποίες επικαλείται δημοσίευμα του Reuters. Την έναρξη της πανδημίας, καταγράφηκαν τουλάχιστον 37.221.978 κρούσματα και 1.000.062 θάνατοι, σύμφωνα με τα στοιχεία του πρακτορείου Reuters. Η περιοχή, η οποία περιλαμβάνει 51 χώρες, έχει περίπου το 35,5% όλων των θανάτων από Covid-19 και το 30,5% όλων των κρουσμάτων στον κόσμο. Η περιοχή περιλαμβάνει τη Ρωσία, τη Βρετανία, τα 27 κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλα μικρότερα κράτη.

Το Ισραήλ ηγείται παγκοσμίως στις προσπάθειες εμβολιασμού με περίπου 110 δόσεις για κάθε 100 άτομα.

• Στoιχεία για τους εμβολιασμούς από το European Centre for Disease Prevention and Control: https://www.ecdc.europa.eu/en/covid-19/vaccine-roll-out-overview

• Διαρκής ροή στοιχείων από Reuters: https://graphics.reuters.com/world-coronavirus-tracker-and-maps/vaccination-rollout-and-access/

Πολιτικό «έμφραγμα» στην ΕΕ

Σε αδιέξοδο οδηγήθηκε η Σύνοδος Κορυφής στις 25 – 26 Μαρτίου για το ακανθώδες ζήτημα των εμβολίων, καθώς οι «27» φέρεται να διχάστηκαν επί του θέματος.

Μεταξύ AstraZeneca και γραφειοκρατίας

Σύμφωνα με την ανταποκρίτρια των FT, Mehreen Khan στις 25/3, οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν βρήκαν λύση στο ζήτημα της προμήθειας των δόσεων των εμβολίων από την AstraZeneca[1][2][3], καθώς και για το ακανθώδες θέμα της κατανομής των εμβολίων (όπου τα πληθυσμιακά κριτήρια αντικαταστήθηκαν από ένα σύστημα ανταλλαγής των αποθεμάτων) και γι’ αυτό αποφάσισαν να αποφύγουν τις διαπραγματεύσεις «τύπου παζαριού» σε τηλεδιάσκεψη.

Εν γένει στη Σύνοδο Κορυφής των ηγετών της ΕΕ έριξε βαριά σκιά η αποτυχία στην υλοποίηση του προγράμματος των εμβολιασμών στη Γηραιά Ήπειρο την Πέμπτη (25/3), καθώς ο επιδιωκόμενος στόχος ήταν μια συμφωνία για αύξηση στη προμήθεια εμβολίων, σύμφωνα με ανάλυση του Reuters.

Πριν από τη Σύνοδο Κορυφής,, ο Γάλλος πρόεδρος Emmanuel Macron εξέφρασε την απογοήτευσή του, διατυπώνοντας τη μομφή ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες ήταν πολύ δειλοί καθώς δεν υιοθέτησαν ένα πιο φιλόδοξο πρόγραμμα! 

Η «μάχη των εμβολίων» με τη Βρετανία

Η οδυνηρά αργή εξέλιξη των εμβολιαστικών προγραμμάτων στην ΕΕ οδήγησε σε αντιπαράθεση με τη Βρετανία, η οποία εισήγαγε τουλάχιστον 11 εκατομμύρια δόσεις εμβολίων από την ΕΕ, σύμφωνα με τα στοιχεία του Bloomberg στις 20 Μαρτίου 2021 σε συνδυασμό με τη δήλωση της φαρμακοβιομηχανίας  AstraZeneza ότι δεν θα κατορθώσει να τηρήσει τις συμβατικές τις υποχρεώσεις, όσον αφορά τις παραδόσεις εμβολίου, τουλάχιστον για το πρώτο εξάμηνο του 2021.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με όσα μετέδωσε το πρακτορείο Bloomberg – με διάφορες χώρες να εκφράζουν τις ενστάσεις τους – ανακοίνωσε στις 11 Μαρτίου την παράταση έως τα τέλη Ιουνίου του μηχανισμού που δημιουργήθηκε στα τέλη Ιανουαρίου για τον έλεγχο στις εξαγωγές. Σύμφωνα με τους κανόνες του εν λόγω μηχανισμού, οι εταιρείες πρέπει να λαμβάνουν άδεια πριν από εξαγωγές εμβολίων κατά της Covid-19 και ενδέχεται να απορρίπτονται αιτήματα εξαγωγών εάν οι εταιρείες δεν τηρούν τις δεσμεύσεις τους με την ΕΕ για εφοδιασμό εμβολίων.

Το ισχύον καθεστώς εγγυάται ότι δεν θα διακοπεί ο εφοδιασμός σε περίπου 90 χώρες, προσφέροντας προστασία σε εταιρείες όπως η Pfizer   και η Moderna, που έχουν εκπληρώσει τις δεσμεύσεις τους στην Ευρώπη.

Ωστόσο, πλέον, καταρτίζονται αυστηρότεροι περιορισμοί, με τις δύο προαναφερθείσες εξαιρέσεις να καταργούνται – κίνηση που μπορεί να ερμηνευθεί ως νέα κλιμάκωση στον πόλεμο των εμβολίων.

Ο εκτελεστικός βραχίονας της ΕΕ θα μπορούσε να αποκλείσει όλες τις εξαγωγές σε τρίτες χώρες, με πρωταρχικό στόχο το Ηνωμένο Βασίλειο.

Μέχρι στιγμής, οι ευρωπαϊκές προσπάθειες έχουν επικεντρωθεί στην AstraZeneca Plc, η οποία απέτυχε να προσφέρει περισσότερες από τις μισές δόσεις που υποσχέθηκε για το πρώτο τρίμηνο.

Η Βρετανία διατυπώνει το επιχείρημα ότι διαπραγματεύτηκε καλυτέρα με τις φαρμακοβιομηχανίες και μπόρεσε να οργανώσει καλύτερα τις αλυσίδες εφοδιασμού έναντι της ΕΕ.

Παρ’ όλα αυτά, οι Βρυξέλλες και το Λονδίνο προσπάθησαν να κατευνάσουν τις εντάσεις στις μεταξύ του σχέσεις[1][2][3] την Τετάρτη 24 Μαρτίου , επισημαίνοντας σε κοινή δήλωση ότι «εργάζονται σε συγκεκριμένα βήματα που μπορούμε να κάνουμε … για να δημιουργήσουμε μια win-win κατάσταση και να επεκτείνουμε την προσφορά εμβολίων για όλους τους πολίτες μας»

Τόνωση ευρωπαϊκής παραγωγής

Τα προβλήματα εφοδιασμού (της ΕΕ) σχετίζονται περισσότερο με την έλλειψη παραγωγικής ικανότητας παρά με την καθυστέρηση στις προμήθειες, δήλωσε η Γερμανίδα καγκελάριος Angela Merkel η οποία σε δηλώσεις τις στις 25 Μαρτίου επισήμανε ότι «οι απαγορεύσεις στις εξαγωγές εμβολίων θα πρέπει να «γίνουν με προσοχή».

«H παραγωγή στη Βρετανία προορίζεται για την ίδια τη χώρα και οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν εξάγουν, επομένως πρέπει να βασιστούμε σε αυτό που μπορούμε να κάνουμε στην Ευρώπη», είπε πριν από τη Σύνοδο Κορυφής.

«Πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι ο ιός, με τις μεταλλάξεις του, μπορεί να μας απασχολεί εδώ και πολύ καιρό, οπότε το ζήτημα είναι ευρύτερο από το τι θα συμβεί φέτος», πρόσθεσε.

Επιπλέον, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι ο υπόλοιπος κόσμος εφοδιάζεται με εμβόλια, καθώς διαφορετικά θα συνεχίσουν να εμφανίζονται νέες μεταλλάξεις, μερικές από τις οποίες ενδέχεται να αποδειχθούν ανθεκτικές στα εμβόλια, προειδοποίησε η Merkel.

Στο ίδιο κλίμα κυμάνθηκαν και οι δηλώσεις του επιτρόπου Εσωτερικής Αγοράς Thierry Breton το Σάββατο 27 Μαρτίου, ο οποίος επισήμανε ότι η Ευρώπη μέχρι το τέλος του έτους αναμένεται να γίνει παγκόσμιος ηγέτης στην παραγωγή εμβολίων κατά του κορωνοϊού.

Όπως ανέφερε ο ίδιος, 52 εργοστάσια σε όλη την ήπειρο[1][2] θα μετάσχουν στην παραγωγή των εμβολίων.

Ο Breton δήλωσε, επίσης, πως η Ευρώπη αναμένεται να έχει εμβολιάσει το καλοκαίρι, πιθανόν γύρω στα μέσα Ιουλίου 2021, αρκετούς ανθρώπους για να επιτευχθεί ένα επίπεδο «συλλογικής ανοσίας».

Μέχρι το τέλος της χρονιάς η Ευρώπη αναμένεται ότι θα έχει την ικανότητα να παράγει από δύο έως τρία δισεκατομμύρια δόσεις, δήλωσε ο επίτροπος της φαρμακευτικής εταιρείας Reig Jofre, η οποία θα παράγει το εμβόλιο της Johnson & Johnson εναντίον του κορωνοϊού κατά το δεύτερο φετινό τρίμηνο.

Πολιτικές πιέσεις στη Merkel

Ανακούφιση προκάλεσε μετά τις σφοδρές κοινωνικές αντιδράσεις η απόφαση της Καγκελαρίου να ανακαλέσει το μέτρο γενικής αργίας για τις ημέρες του Πάσχα των Καθολικών (1-5 Απριλίου), ενώ το σύνολο της πολιτικής και των ΜΜΕ εκφράζουν σεβασμό για την δημόσια απολογία της, αλλά και κριτική για τη διαχείριση της πανδημίας.

Η ιδέα, όπως είπε η Angela Merkel ζητώντας συγγνώμη από τους πολίτες και αναλαμβάνοντας πλήρως την ευθύνη, είχε ως κεντρικό άξονα την ανάγκη να περιοριστούν στο ελάχιστο οι μετακινήσεις και οι επαφές των πολιτών, καθώς διαπιστώνεται εκθετική αύξηση των κρουσμάτων του κορωνοϊόύ.

«Η πρόταση έγινε με τις καλύτερες προθέσεις», δικαιολογήθηκε η Καγκελάριος και παραδέχθηκε ότι η ιδέα δεν μπορούσε να υλοποιηθεί σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα -«αν μπορεί καν να υλοποιηθεί».

Απέρριψε, αργότερα, η Γερμανίδα καγκελάριος Angela Merkel, τα αιτήματα της αντιπολίτευσης να ζητήσει από το κοινοβούλιο ψήφο εμπιστοσύνης για την κυβέρνησή της, εν όψει της αυξανόμενης δυσαρέσκειας των πολιτών όσον αφορά τον χειρισμό της πανδημίας, σύμφωνα με δημοσίευμα του Reuters, την Τετάρτη 24 Μαρτίου 2021.

Δυσαρέσκεια

Ένα έτος μετά τα πρώτα μέτρα κατά του κορωνοϊού, σχεδόν το 65% των Γερμανών πολιτών δεν είναι ικανοποιημένο με τη διαχείριση της κρίσης από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση υπό την καγκελάριο Angela Merkel.

Ικανοποιημένο δηλώνει το 29%, σύμφωνα με δημοσίευμα του ΑΠΕ τη Δευτέρα 22 Μαρτίου 2021.

Με βάση τα στοιχεία δημοσκόπησης του Ινστιτούτου YouGov, η οποία διεξήχθη για λογαριασμό του Γερμανικού Πρακτορείου Ειδήσεων (dpa), το 34% δήλωσε ότι είναι «πολύ δυσαρεστημένο» και ένα άλλο 31% «κάπως δυσαρεστημένο» με τις κυβερνητικές ενέργειες για την αντιμετώπιση της κρίσης του κορωνοϊού.