Η φυγή είναι ένας ύμνος στη δύναμη της ζωής

Συνδυάζοντας δύο διαφορετικές εικαστικές γλώσσες κινουμένων σχεδίων, ο Αμίν ανασύρει και εξομολογείται το παρελθόν. Αυτό αναβιώνει, άλλοτε σαν προσωπικός ακατανίκητος εφιάλτης, άλλοτε σαν βελούδινη νοσταλγία κι ενίοτε εισβάλλει ως συλλογική μνήμη μέσα από τις εικόνες αρχείου (ειδησεογραφικές ή καθημερινές) που διατρέχουν την αφήγηση. Ο πόλεμος, η προσφυγιά, τα παράνομα περάσματα από χώρα σε χώρα μες τα χιόνια ή στα τρύπια αμπάρια, η διασπορά της οικογένειας σε κάθε γωνιά του κόσμου, ο συνεχής τρόμος, γίνονται ένας ύμνος για την αγάπη και τη δύναμη της ζωής. Όπως σε κάθε τραυματική εξιστόρηση, το σφίξιμο και την ταραχή ακολουθεί η ανακούφιση και η γείωση στο παρόν. Αυτό το παρόν, του θεατή πλέον, αναπλάθει η ταινία, μέσα από την ποίηση και την απόσταση που επιτρέπει η τέχνη του κινουμένου σχεδίου. 

Ένα graphic novel για το Αφγανιστάν

Η εναλλαγή σχεδίου και φωτογραφίας στην ταινία «Φυγή» μας θύμισε το αριστουργηματικό graphic novel «Le Photographe» των Emmanuel Guibert και Didier Lefèvre. Πρόκειται για την τρίτομη αφήγηση της εμπειρίας του φωτορεπόρτερ Didier Lefèvre όταν συνόδευσε τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα σε αποστολή στο Αφγανιστάν την περίοδο του πολέμου με τη Σοβιετική Ένωση. Βάζοντας στη σειρά αυτό το πλούσιο ασπρόμαυρο φωτογραφικό υλικό, ο Emmanuel Guibert γεμίζει με τα πινέλα του τα κενά που άφησε ο φακός και συνθέτει ένα εικονογραφημένο ντοκιμαντέρ για το Αφγανιστάν του 1986. Το πολυβραβευμένο βιβλίο έχει μεταφραστεί στα αγγλικά. Αξίζει να το αναζητήσετε.

Η «τεχνητή νοημοσύνη» εισβάλλει και στην τέχνη

Η Google διέθεσε ανοιχτά το -ας πούμε- εργαλείο ζωγραφικής που βασίζεται σε τεχνητή νοημοσύνη, μετά το DALL-E 2 του οποίου αποτελεί εξέλιξη, το Imagen που μετατρέπει οποιαδήποτε φράση σε εικόνα. Δεν είναι η μόνη τέτοια εφαρμογή (η Google π.χ. έχει έναν αυτόματο σχεδιαστή κόμικ-μάνγκα). Δημιουργίες φτιαγμένες με το εργαλείο της Google ήδη εκτίθεται σε πινακοθήκες.

H «επανάσταση» αυτή στην απεικόνιση έχει δημιουργήσει κάθε είδους ανησυχίες και ενστάσεις, από θέματα πνευματικής ιδιοκτησίας μέχρι ανησυχίες για το μέλλον της ανθρώπινης τέχνης. Πάντως, καλλιτέχνες τη χρησιμοποιούν ήδη σαν εργαλείο.

Διαβάστε:

• Dear Artists: Do Not Fear AI Image Generators, Paul Ford | Wired

• The golden age of AI-generated art is here. It’s going to get weird, Tom Faber | Financial Times

• AI art looks way too European, Neel Dhanesha | Vox

• A.I.-Generated Art Is Already Transforming Creative Work (link αρχείου), Kevin Roose | ΝΥΤ

FOCUS

Η Εθνική Πινακοθήκη γυρνά σελίδα

«Συμπερίληψη – βιωσιμότητα – κοινωνική διαπερατότητα – δημόσια λογοδοσία – διάκριση – συνέργεια – πολυφωνία» είναι οι αρχές που δήλωσε ότι θα ακολουθήσει η νέα διευθύντρια της Πινακοθήκης Συραγώ Τσιάρα στην πρώτη της συνέντευξη Τύπου. «Καιρός να γίνει πιο ευαίσθητη περιβαλλοντικά, πλουραλιστική, ανοιχτή και συμπεριληπτική, να φέρει τις συλλογές και την ιστορία της σε γόνιμο διάλογο με τις σημερινές ανάγκες της κοινωνίας και τα σύγχρονα ρεύματα σκέψης», είπε ανακοινώνοντας την πρόθεσή της να μετατοπιστεί η εμπειρία του επισκέπτη από την ως τώρα χρονολογική παρουσίαση των έργων σε μια πιο βιωματική σχέση με τα εκθέματα. 

Πέρα από τις ειδικές δράσεις στα παραρτήματα της Πινακοθήκης στην επαρχία, καθώς και τις ξεναγήσεις, δράσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα που θα πλαισιώνουν κάθε έκθεση, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η σύνδεση των εκθέσεων με άλλες τέχνες και επιστήμες. Μια επιστημονική συνάντηση και μια θεατρική παράσταση προβλέπεται ήδη να συνοδεύσουν την έκθεση «Κωνσταντίνος Παρθένης. Η ιδανική Ελλάδα της ζωγραφικής του» (η οποία παρατείνεται μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου), ενώ στην έκθεση που ετοιμάζεται για την άνοιξη με θέμα το «Αστικό Βίωμα» στις δεκαετίες ‘50-’70 η συνεργασία με την Ταινιοθήκη της Ελλάδος θα φέρει σε συνομιλία τις εικαστικές με τις κινηματογραφικές αναπαραστάσεις. 

Μαζί με το ΕΜΣΤ, η Πινακοθήκη μοιάζει να γίνεται ο πλέον πολιτικός καλλιτεχνικός χώρος: στην έκθεση «Statecraft: διαμορφώνοντας το κράτος» του πρώτου (για την οποία έχουμε μιλήσει σε προηγούμενο τεύχος) απαντά μια διεθνής έκθεση για τη δημοκρατία της δεύτερης, που είναι στα σκαριά για το 2024. Με αφορμή τη συμπλήρωση μισού αιώνα δημοκρατίας στη χώρα μας, η έκθεση θα μελετά επίσης την αντίστοιχη, παράλληλη, μετάβαση σε χώρες σαν την Πορτογαλία και την Ισπανία, εστιάζοντας στον πολιτικό και κοινωνικό της χαρακτήρα, καθώς και στον ρόλο των καλλιτεχνών. 

• Διαβάστε μια λεπτομερή καταγραφή του προγράμματος 2023-24 στο άρθρο της Γεωργίας Οικονόμου, «Εθνική Πινακοθήκη: Όσα πρέπει να ξέρετε για τη νέα εποχή της» | news 24/7

• Δείτε την παρουσίαση των προσεχών εκθέσεων από την ίδια τη Συραγώ Τσιάρα στην εκπομπή «Τέχνες» της Ματίνας Καλτάκη (έως το 6’30’’) | Ertflix

• Σημειώστε ότι η νέα αίθουσα δυτικοευρωπαϊκής τέχνης είναι πλέον ανοιχτή στο κοινό, με 47 έργα φιλοτεχνημένα από τον 14ο έως τον 20ο αιώνα, μεταξύ των οποίων και οι δύο «κλεμμένοι» πίνακες, το «Γυναικείο Κεφάλι» του Πικάσο και «Ο Ανεμόμυλος» του Μοντριάν.

ΒΙΒΛΙΟ

Ηλίας Δημητρακόπουλος, ένας επίμονος κηπουρός

Σαν τον επίμονο κηπουρός που φροντίζει το γλωσσικό του περιβόλι, ο Παπαδημητρακόπουλος εξακολουθεί να παράγει κείμενα που αποτελούν γλωσσικά άνθη για την ψυχή του αναγνώστη. Επί πενήντα και πλέον χρόνια ο συγγραφέας ασχολείται με δοκίμια και φιλολογικές μελέτες, αλλά και διηγήματα στα οποία δίνει ιδιαίτερη προσοχή στο μικρό και εκ πρώτοις ασήμαντο. Επιμένοντας σε πολυτονικό και μιμούμενος πολλά γλωσσικά ύφη, αξιοποιεί κάθε μορφή της γλώσσας από την πιο λόγια έως την πιο αργκό για να κατασκευάσει μικρές ιστορίες που μεταφέρουν με έναν σαρκαστικό και νοσταλγικό τρόπο λεκτικές εικόνες σε όσους επιθυμούν να ταξιδέψουν στις σελίδες του. Αρπάζοντας μικρές λεπτομέρειες της ζωής, ταξινομεί το υλικό του και το προσφέρει αναβαπτισμένο σε μικρές δόσεις γλαφυρών περιγραφών. Η παρούσα συλλογή αποτελεί παλιότερη εργασία που διορθώθηκε και βλέπει ξανά το φως της δημοσιότητας από τις εκδόσεις Κίχλη σε μια ιδιαίτερα καλαίσθητη μορφή. (Α.Π.)*

—Ο Γενικός Αρχειοθέτης | Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος, Εκδόσεις Κίχλη—

Τη «Φιλοξενία μου» μέσα!

Σε μια καινοφανή συνεργασία προέβησαν τα υπουργεία Παιδείας και Τουρισμού, με πρωτοβουλία του τελευταίου και του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος. Ένα νέο πρόγραμμα «δεξιοτήτων» εισάγεται από φέτος στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού, χάρη στο το οποίο τα μικρά παιδιά θα γνωρίσουν «τις αρχές και τις μεθόδους της επιχειρηματικότητας, την έννοια της φιλικής προς το περιβάλλον τουριστικής ανάπτυξης καθώς και τις προοπτικές επαγγελματικής σταδιοδρομίας και δημιουργίας που κρύβει ο χώρος». Το «καινοτόμο» πρόγραμμα τιτλοφορείται «Φιλοξενία μου» και δείχνει ξεκάθαρα ποια είναι τα σχέδια της κυβέρνησης για το μέλλον των παιδιών και της χώρας. «Η φιλοξενία είναι πρώτα και πάνω από όλα στάση ζωής. Μαζί με το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος εκκινήσαμε την προσπάθεια, ώστε οι βάσεις της υγιούς ανάπτυξής της να τεθούν ήδη από το σχολείο», είπε η υφυπουργός Τουρισμού Σοφία Ζαχαράκη. Τι άλλο να σχολιάσει κανείς; 

• Διαβάστε για την προοπτική περαιτέρω τουριστικοποίησης της Αθήνας στη δημόσια ανάρτηση στο facebook του Κυριάκου Αγγελάκου, δημοτικού συμβούλου στο Δήμο Αθηναίων

ΑΤΖΕΝΤΑ

• Μια περιπατητική παράσταση, ένα σπάνιο είδος

Με μια ξεχωριστή καλλιτεχνική πρόταση ανοίγει η ανανεωμένη Πειραματική Σκηνή Νέων Δημιουργών του Εθνικού θεάτρου υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Γιώργου Κουτλή. Το «Τοπογραφία θανάτου ή Ας μην ξεχάσουμε» ανήκει σε ένα είδος που δεν βλέπουμε συχνά: είναι μια παράσταση περιπατητική που, έχοντας αντλήσει υλικό από συνεντεύξεις, αρχεία και αποτυπώματα που χαράχτηκαν στους δρόμους, καλεί τους θεατές σε μια άλλη χαρτογράφηση της πόλης μέσα από τα σημεία μνήμης εκείνων που δολοφονήθηκαν σε κάποια της γωνιά. Αλέξανδρος Γρηγορόπουλος, Ζακ Κωστόπουλος, Παύλος Φύσσας είναι ορισμένα από τα πρόσωπα στα οποία γίνονται αναφορές. 

—«Τοπογραφία θανάτου ή Ας μην ξεχάσουμε», περιπατητική παράσταση, σύλληψη-σκηνοθεσία Μπρικένα Γκίστο, Πειραματική Σκηνή Νέων Δημιουργών, αφετηρία Θέατρο Ρεξ , Πανεπιστημίου 48, από τις 18 Νοεμβρίου—

• Το άγνωστο μουσείο στο Δρομοκαΐτειο

Μια έκθεση για τον εγκλεισμό που μελετά τους συμβολικούς και πραγματικούς περιορισμούς του ανθρώπου, από τα άσυλα, τις φυλακές και τα στρατόπεδα προσφύγων μέχρι τον εγκλεισμό που βιώσαμε στη διάρκεια της καραντίνας, ξεκινά σε λίγες μέρες στο μουσείο του Δρομοκαΐτειου. Γλυπτά και εγκαταστάσεις, βίντεο, ηχητικές κατασκευές, ζωγραφική, φωτογραφία, επιτελεστικές δράσεις, που φιλοτεχνήθηκαν ειδικά για τους χώρους της έκθεσης, καθώς και επιστημονικές ημερίδες, διερευνούν αντιθετικά δίπολα όπως ασθένεια/υγεία, πραγματικότητες/φαντασιακά τοπία, αλήθεια/ψέμα, μέσα/έξω, εγκλεισμός/ελευθερία. 

—«Εγκλεισμοί», Δρομοκαϊτειο, Ιερά Οδός 343, από 11 Νοεμβρίου εώς 18 Δεκεμβρίου | Διαβάστε μια παρουσίαση της έκθεσης με πλούσιο φωτογραφικό υλικό—

• Ένα φεστιβάλ κινηματογράφου για παιδιά και εφήβους

Η 5η έκδοση του Παιδικού και Εφηβικού Φεστιβάλ Κινηματογράφου είναι η τέλεια ευκαιρία για οικογενειακά ταξίδια στον πλούτο των πολιτισμών, των αισθητικών και των προβληματισμών που αγγίζουν τα παιδιά και τους εφήβους. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει 100 ταινίες από 34 χώρες. 

—5ο Παιδικό & Εφηβικό Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Αθήνας, από 14 εώς 20 Νοεμβρίου, αναλυτικό πρόγραμμα—

Δωρίστε μια συνδρομή

* Κείμενο βιβλιοπαρουσίασης: Άλκης Παναγιώτου