Γήρανση, Πλανητική Γεωλογία, Τεχνολογίες Επικυριαρχίας
Γήρανση, Πλανητική Γεωλογία, Τεχνολογίες Επικυριαρχίας
Το Νήμα Επιστήμες επιστρέφει δυναμικά μετά το καλοκαιρινό hiatus. Συζητάμε την ανακάλυψη υπόγειων δεξαμενών νερού στον Άρη, το ζήτημα της ιδιωτικότητας και τις τεχνολογίες επικυριαρχίας γενικότερα...
Όλοι θα πεθάνουμε, αλλά αν το καλοσκεφτείτε δεν είναι και προφανές γιατί. Ο μηχανισμός γήρανσης και (φυσικού) θανάτου είναι αντικείμενο έντονης μελέτης τα τελευταία χρόνια, με την ελπίδα ότι αν κατανοήσουμε το πώς γερνάμε ανοίγεται το ενδεχόμενο να μπορέσουμε ίσως να παρέμβουμε αποτρεπτικά και να αναβάλλουμε το μοιραίο. Ο V. Ramakrishan, Νομπελίστας Βιολόγος, όχι ακριβώς στο πεδίο της γήρανσης, αλλά στο συναφές λόγω μεταβολισμού πεδίο της πρωτεϊνοσύνθεσης, έγραψε πρόσφατα ένα βιβλίο με τίτλο "Γιατί πεθαίνουμε", και έδωσε και μια συνέντευξη υπό τη μορφή podcast, όπου εξηγεί τα βασικά. Η γήρανση και η παρακμή είναι συνέπεια καταστροφής στο επίπεδο των μορίων, των οργανιδίων και των κυττάρων μας, καθώς και φθοράς στους μηχανισμούς αναγέννησης των κυττάρων, που ξεκινά αμέσως μετά το πέρας της αναπαραγωγικής περιόδου, δηλαδή μετά τα 40. Οι εξελικτικοί μηχανισμοί ανά τους αιώνες έχουν βελτιστοποιήσει τη λειτουργία του οργανισμού μας μέχρι την αναπαραγωγική περίοδο, ακόμα κι αν οι παράγοντες που την βελτιστοποιούν είναι οι ίδιοι που οδηγούν αργότερα στην παρακμή και την πτώση. Τα παραδείγματα έρχονται από τον τομέα της επιγενετικής, που μελετά πώς ο οργανισμός "ανάβει" και "σβήνει" τη λειτουργία συγκεκριμένων γονιδίων, διαδικασία που μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Μια τέτοια διαδικασία μπορεί να μας προστατεύει από καρκίνους σε μικρή ηλικία, αλλά επιταχύνει τη φθορά σε μεγαλύτερη ηλικία.
Ένας άλλος παράγοντας γήρανσης είναι η ίδια η διαδικασία διχοτόμησης των κυττάρων που, κάθε φορά που συμβαίνει, φθείρει τα λεγόμενα "τελομερή", τα ακραία τμήματα των χρωμοσωμάτων. Όταν αυτά φθαρούν πέρα από ένα ορισμένο σημείο τα κύτταρα έχουν αυξημένη πιθανότητα να μην αναπαραχθούν σωστά, οπότε πρέπει να αποβληθούν από το σώμα, αλλά αυτό προκαλεί συστημικές φλεγμονές. Επιπλέον και η διαδικασία απομάκρυνσης η ίδια φθείρεται με τα χρόνια. Ο Ramakrishan αναφέρει ότι σε κάποιες από αυτές τις διαδικασίες θα μπορούσαμε να επέμβουμε, με τεχνικές όπως ο κυτταρικός επαναπρογραμματισμός, και να παρατείνουμε τη ζωή περισσότερων ανθρώπων μέχρι τα 110-120 χρόνια το πολύ. Όπως όμως σωστά προσθέτει, το θέμα δεν είναι να παραταθεί η ζωή, αλλά να παραταθούν τα καλά χρόνια ζωής, και αυτό σκοντάφτει επίσης στο γεγονός ότι τα εγκεφαλικά κύτταρα, οι νευρώνες, στην πλειοψηφία τους δεν αναπαράγονται, ενώ η φυσιολογία τους είναι και πολύ δύσκολο να μελετηθεί σε εν ζωή ανθρώπους, για προφανείς λόγους.
Μελετώντας τη συγκέντρωση συγκεκριμένων μορίων και μικροβίων σε 108 εθελοντές για μια επταετία, μελετητές από το Stanford βρήκαν ότι γερνάμε, όχι γραμμικά, αλλά απότομα όταν περνάμε δύο ηλικιακά κατώφλια το ένα γύρω στα 45 και το άλλο γύρω στα 60. Ένα τρίτο κατώφλι, γύρω στα 75, δε φαίνεται να επιβεβαιώνεται από αυτή τη μελέτη.
Νερό στον Αρη, αλλά πολύ βαθιά για να το πάρει ο Έλον
Τεράστιες δεξαμενές νερού βρέθηκαν για πρώτη φορά βαθειά στο υπέδαφος του Άρη, με την ίδια μέθοδο που εντοπίζονται και στη Γη, παρατηρώντας δηλαδή την απόκριση του υπεδάφους σε σεισμικά κύματα. Ξέρουμε ότι υπήρχε κάποτε νερό σε υγρή μορφή στην επιφάνεια του Άρη, αλλά επίσης ξέρουμε ότι τα τελευταία 3 δισεκατομμύρια χρόνια έχει μετατραπεί σε μια απέραντη έρημο. Το μεγαλύτερο τμήμα του νερού πιστεύουμε ότι εξατμίστηκε μόλις ο πλανήτης έχασε ένα σημαντικό μέρος της ατμόσφαιράς του, αλλά τώρα προκύπτει ένας ακόμα μηχανισμός εξαφάνισης του νερού: η καταβύθισή του σε υπόγειες δεξαμενές για πάντα. Οι επιστήμονες επισήμαναν πάντως ότι οι δεξαμενές υπολογίζεται ότι βρίσκονται 10-20 χλμ κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, πολύ βαθειά για να αντληθεί ακόμα και για τον Elon Musk.
Η Ινδική διαστημική υπηρεσία δημοσίευσε μια μελέτη του εδάφους της Σελήνης, που δείχνει ότι ο δορυφόρος της Γης βρέθηκε σε λιωμένη μορφή αμέσως μετά το σχηματισμό του. Αυτό προσθέτει ενδείξεις στη θεωρία σχηματισμού της Σελήνης από μια σύγκρουση κοσμικών διαστάσεων της Γης με ένα σχετικά μεγάλο ουράνιο σώμα, όπως περίπου βλέπετε στην προσομοίωση εδώ.
Η Πληροφορική της Επικυριαρχίας
Η Donna Haraway δημοσίευσε, το 1985, το μανιφέστο του Cyborg, προτείνοντας ότι το ανθρώπινο είδος εξελίσσεται ήδη σε ένα μεικτό τεχνολογικό ον, μετεξέλιξη που χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένες μεταβάσεις σε πολιτισμικές δομές, και ζητώντας τη μελέτη και την καταγραφή της Πληροφορικής της Επικυριαρχίας, των τεχνολογικών μέσων και των μηχανισμών, δηλαδή, με τους οποίους διασφαλίζεται η επικυριαρχία ορισμένων μειοψηφικών ομάδων στις πλειοψηφίες. Απαντώντας στο αίτημα της Haraway, με το δικό τους τρόπο, οι Kate Crawford και Vladan Joler έφτιαξαν αυτό το καταπληκτικό πανόραμα που επιχειρεί να χαρτογραφήσει την αλληλεπίδραση Τεχνολογίας και Ισχύος τα τελευταία 500 (!) χρόνια, και το πώς οι διάφορες τεχνολογίες χρησιμοποιήθηκαν από αυτοκρατορίες στον μεταξύ τους ανταγωνισμό, αλλά και προς τον έλεγχο και την διασφάλιση των κοινωνικών σχέσεων μεταξύ τάξεων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει βέβαια η περίοδος των δυο δεκαετιών του 21ου αιώνα, στους τομείς των πολιτικο-οικονομικών συστημάτων, της ατμόσφαιρας και βιόσφαιρας, της ενέργειας, των στρατιωτικών συστημάτων και των υποδομών παρακολούθησης, που καταγράφονται λεπτομερώς.
Μιλώντας για μηχανισμούς παρακολούθησης, η σύλληψη του ιδιοκτήτη του Telegram, Paul Durov, στο Παρίσι, με αστείες σχετικά προφάσεις, μπορεί φυσικά να εκληφθεί σαν κίνηση επί της ψυχροπολεμικής σκακιέρας ΝΑΤΟ-Δύσης, αλλά είναι και ενδεικτική του πόσο εύκολο είναι να καταστρατηγηθεί η όποια ιδιωτικότητα του διαδικτύου, όταν αυτή επαφίεται στις καλές προθέσεις αυτών που κατέχουν τις εφαρμογές υποδομών, όπως το Telegram. H Meredith Whittaker, συνιδρύτρια του Signal, που δείχνει να αποτελεί το τελευταίο προπύργιο πραγματικής ιδιωτικότητας στον τομέα της ένας-προς-έναν επικοινωνίας, εξηγεί σε πρόσφατη συνέντευξή της στο Verge, ότι η βιομηχανία παρακολούθησης είναι καταστατικό στοιχείο λειτουργίας των μεγαθηρίων του διαδικτύου, όπως η Google, η Microsoft κλπ. Εξηγεί επίσης το πως και γιατί η μετατροπή του Signal σε μη-κερδοσκοπικό οργανισμό ήταν μονόδρομος. Την ίδια μετάβαση πραγματοποίησε πρόσφατα και το Proton, του οποίο επίσης ο στόχος είναι η προστασία της ιδιωτικότητας στο χώρο των email, και λοιπών εφαρμογών. Η Whittaker μιλάει και για πολλά άλλα, όπως για το ότι η ασφάλεια και η προστασία των δεδομένων των χρηστών του μπορεί να μην είναι καθόλου αυτονόητη, είναι όμως σαφώς διεκδικήσιμη, εάν και εφόσον αποτελέσει διακηρυγμένο στόχο σοβαρών πολιτικών δυνάμεων. Το πλαίσιο χρήσης του διαδικτύου (αλλά και των εφαρμογών Τεχνητής Νοημοσύνης μεσοπρόθεσμα) είναι, όπως και το πλαίσιο χρήσης του νερού, του αέρα, και του περιβάλλοντος, κεντρικό πολιτικό επίδικο των επόμενων δεκαετιών.
Κλίμα, Οικοσυστήματα, Βιωσιμότητα
Now panic!
Τα ρεκόρ θερμοκρασίας σπάνε κάθε καλοκαίρι, παγκοσμίως, και στην Ευρώπη ειδικά, όπως θα παρατηρήσατε και μόνοι σας ειδικά στη Μεσόγειο φέτος. Μια μελέτη έδειξε ότι οι πρωτόγνωρης έκτασης πυρκαγιές στον Καναδά το 2023 είναι κατηγορηματικά αποτέλεσμα της κλιματικής κρίσης.
Η σταδιακή υπερθέρμανση του πλανήτη θα έχει μεταξύ άλλων ως συνέπεια την αλλαγή του κλίματος σε μεγάλα αστικά κέντρα, προς το θερμότερο, όπως δείχνει η πολύ ωραία αυτή εφαρμογή που επιχειρεί να προβλέψει την κατάταξη, σε κλιματικές ζώνες, διάφορων πόλεων το 2070. Πέραν της επερχόμενης Σκανδιναβικής ριβιέρας, η πρόβλεψη είναι ότι η Αθήνα θα εκπέσει από το εύκρατο κλίμα της Μεσογείου, στο ερημικό θερμό κλίμα τύπου στέπας, παρόμοιο με αυτό που σήμερα έχει το Ν. Δελχί.
Τι να κάνουμε
Ορισμένα οικοσυστήματα πρέπει οπωσδήποτε να προστατευθούν, αν θέλουμε να αποφύγουμε περαιτέρω εξαφάνιση ειδών, σύμφωνα με μια στοχευμένη ανάλυση στο Frontiers in Science. Το σχετικό κόστος είναι 170 δις δολάρια. Από όλες τις πολιτικές μείωσης ατμοσφαιρικών ρύπων, μόνο λίγες καταλήγουν στην πραγματικότητα να μειώνουν τους ρύπους, δείχνει νέα μελέτη στο Science. Οι δυνατότητες μετάβασης σε μια διαφορετική οικονομία παραγωγής ενέργειας στις ΗΠΑ, μέχρι το 2050, περιγράφεται γλαφυρά στο περιεκτικότατο αυτό γράφημα, από το Information is Beautiful.
Πρωτότυπες προτάσεις
Ορισμένες αστικές περιοχές του πλανήτη θα βρεθούν κάτω από το επίπεδο της θάλασσας. Η κατασκευή αμφίβιων πολεοδομικών συγκροτημάτων θα μπορούσε ίσως να βοηθήσει στην προσαρμογή των περιοχών αυτών στις νέες συνθήκες.
Μια από τις προτεινόμενες λύσεις για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, αν και εξαιρετικά αμφιλεγόμενη, είναι η παροχέτευση αερολυμάτων στη στρατόσφαιρα που θα αντανακλούν τις ηλιακές ακτίνες. Δείτε εδώ μια προσομοίωση του τί θα μπορούσε να προσφέρει αυτό μεσο- και μακρο-πρόθεσμα συνδυασμένο με παράλληλα σχήματα παγκόσμιων πολιτικών για την κλιματική αλλαγή.
ΑΙ, Αλγόριθμοι, Τεχνολογία
Καταλαβαίνει η Τεχνητή Νοημοσύνη τι είναι ένα μήλο; Η ερώτηση είναι πιο περίπλοκη από ό,τι φαίνεται, όπως θα δείτε στο άρθρο στο Quanta.
Μια κατάταξη σχετικά με το πόσο ανοιχτού κώδικα είναι τα μοντέλα Τεχνητής Νοημοσύνης "ανοιχτού κώδικα", στο Nature.
O Tim O'Reilly σε μια ανοιχτή παρέμβαση σχετικά με τα δεδομένα στα οποία εκπαιδεύονται τα μοντέλα Τεχνητής Νοημοσύνης, και την αθρόα παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων που συντελείται κατά συρροή.
Το οικολογικό αποτύπωμα των μοντέλων ΤΝ θα έπρεπε ίσως να γίνει αντικείμενο μελέτης, προτείνουν μια σειρά από ειδικούς που επιχειρούν να το μετρήσουν.
Στα γρήγορα
Ο πάπας της μελλοντολογίας, τεχνολάτρης, Ray Kurzweil εξέδωσε καινούριο βιβλίο με τίτλο The Singularity is nearer. Για φανατικούς του είδους, αν πιστέψει κανείς την κατεδαφιστική κριτική στο Nature που τον κατηγορεί για φανταστική επιστήμη στον αντίποδα της επιστημονικής φαντασίας.
Το ένα τέταρτο ανθρώπων που είναι σε κώμα έχουν συνείδηση του ότι είναι σε κώμα, σύμφωνα με νέα μελέτη που επιχειρεί κάποιου είδους επικοινωνία!
Μια μαύρη αγορά κίβδηλων επιστημονικών αναφορών έχει κάνει την εμφάνισή της σε διάφορα πεδία. Αυτό δείχνει γιατί η τυφλή εμπιστοσύνη στο σύστημα αναφορών και σε εργαλεία όπως το Scopus μπορεί να αποβεί επικίνδυνη.
Θέλετε να δείτε ποιες διασημότητες ήταν εν ζωή το 1493, έτος ανακάλυψης της Αμερικής, εκτός φυσικά από τον Χριστόφορο Κολόμβο; Εδώ το ενδιαφέρον γραφικό.
Τα 100 πιο σημαντικά πρόσωπα στην ΤΝ αυτή τη στιγμή, κατά την άποψη του Times Magazine.
Σας παρακολουθεί το τηλέφωνό σας όταν δεν το χρησιμοποιείτε; Ηρεμία, δεν χρειάζεται. Ακόμα.