Η Κίνα μεταξύ Μαρξ και Κομφούκιου: από τον τούρμπο-καπιταλισμό στην Κοινή Ευημερία

Οικονομική και πολιτική αλλαγή ρότας στο ΚΚ Κίνας 100 χρόνια μετά την ίδρυσή του, εν μέσω αντιπαρατιθέμενων ρευμάτων ιδεών

Ο εν εξελίξει οικονομικός μετασχηματισμός της Κίνας και ο νέος ψυχρός πόλεμος που κυοφορείται, αναδεικνύει τη σημασία της γνωριμίας με τις εφαρμοζόμενες πολιτικές στην ανερχόμενη υπερδύναμη, τις κοινωνικές εξελίξεις και τα πολιτικά της ρεύματα.

100 χρόνια ΚΚ Κίνας

Τον Ιούλιο το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας γιόρτασε τα 100 του χρόνια. Η ίδρυσή του αποδεικνύεται μια από τις σημαντικότερες στιγμές του 20ου αιώνα. Στη μακρόχρονη πορεία του το ΚΚΚ, ηγήθηκε ενός εθνοαπελευθερωτικού πολέμου, κατέκτησε την εξουσία στην πολυπληθέστερη χώρα του κόσμου, βρέθηκε επικεφαλής της μαζικότερης επανάστασης στην ιστορία, αντιπαρατέθηκε με τις ΗΠΑ (στην Κορέα) και την ΕΣΣΔ, επιχείρησε τα πιο τραγικά (Μεγάλο Άλμα Προς τα Εμπρός), τα πιο χαοτικά (Πολιτιστική Επανάσταση), τα πιο επιτυχημένα (ανοικοδόμηση και αποαποικιοποίηση της πολυπληθέστερης χώρας στον πλανήτη) και τα πιο εντυπωσιακά (καλπάζουσα αύξηση του ΑΕΠ της χώρας επί ~30 χρόνια συνεχόμενα, εξάλειψη της ακραίας φτώχειας) πειράματα. Σήμερα το ΚΚΚ κυβερνά ίσως την πιο δυναμική οικονομία του κόσμου. Η σχέση του βέβαια με τον κινηματικό μαρξισμό και τον μαοϊσμό είναι κάπως σχιζοφρενική.

Προπαγανδιστικό βίντεο του ΚΚ Κίνας για τα 100 χρόνια του

“Κοινή Ευημερία”

H κομβική αλλαγή των τελευταίων ετών είναι η επιλογή της Κινεζικής ηγεσίας και του Σι Τζινπίνγκ προσωπικά, να οδηγήσει την Κίνα σε έναν νέο οικονομικό δρόμο υπό το σλόγκαν της “Κοινής Ευημερίας”, ώστε να αμβλυνθούν οι ανισότητες οι οποίες είχαν εκτιναχτεί στα χρόνια της ξέφρενης ανάπτυξης. Πρόκειται για στροφή με υλικό κόστος, που αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό έξω από την Κίνα

Τα σημάδια αυτής της στροφής είναι ορατά στην πρόσφατη ειδησεογραφία. Ενδεικτικά:

• Ο κλονισμός και η ενδεχόμενη κατάρρευση της Evergrande, του μεγαλύτερου εργολάβου οικοδομών της Κίνας και μιας από τις μεγαλύτερες εταιρείες στον κόσμο. Οι εξελίξεις οδηγούνται από την απόφαση της ηγεσίας του ΚΚ Κίνας να αποτρέψει τις φούσκες ακινήτων δια των “Τριών Κόκκινων Γραμμών”. Η κίνηση έχει μεγάλο ρίσκο όχι μόνο για την Κίνα, της οποίας η αγορά ακινήτων ήταν ατμομηχανή αύξησης του ΑΕΠ της, αλλά και για όλον τον κόσμο μια και η Κινέζικη οικονομία είναι η ατμομηχανή της οικονομίας του πλανήτη

• Βρίσκεται σε εξέλιξη πόλεμος εναντίον των Κινέζων ολιγαρχών (των αποκαλούμενων στην Κίνα μεγαλοκροκόδειλων). Ο Τζακ Μα, ο ιδρυτής της Alibaba και πλουσιότερος άνθρωπος στην Κίνα, βρέθηκε σε δυσμένεια και έχει εξαφανιστεί από το προσκήνιο, η Κινέζικη Uber (αλλά μεγαλύτερη) πολυεθνική Didi βρέθηκε στο στόχαστρο των ρυθμιστικών αρχών της Κίνας λίγες μέρες πριν την (προοιωνιζόμενη θριαμβευτική) εισαγωγή της στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, την οποία η κινεζική κυβέρνηση μπλόκαρε ώστε να μην μεταβιβαστούν εκτός Κίνας τα δεδομένα που συλλέγει η εταιρεία.

• Η αναβάθμιση της προστασίας της εργασίας στη χώρα. Αρχικά με την πολιτική περιορισμού της υπερεργασίας - ιδίως στον τεχνολογικό τομέα - υπό την πίεση της αυξανόμενης δυσαρέσκειας των εργατών. Το καλοκαίρι η κινεζική κυβέρνηση επέβαλε την πλήρη ασφάλιση και ένταξη στα (κρατικά) συνδικάτα των εργαζομένων στις πλατφόρμες διανομής και μεταφορών

• Στις 24 Σεπτεμβρίου η Κίνα απαγόρευσε την “εξόρυξη, ανταλλαγή και κυκλοφορία κρυπτονομισμάτων”. Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει αυτό - καθώς η Κίνα έχει απαγορεύσει, περιορίσει ή απειλήσει την αγορά των κρυπτονομισμάτων πολλές φορές στο πρόσφατο παρελθόν. Η κινεζική κυβέρνηση πάντοτε αντιμετώπιζε με καχυποψία τις αμιγώς κερδοσκοπικές δραστηριότητες και έχει δεσμευτεί σε - κατά πάσα πιθανότητα ανεπαρκείς - κλιματικούς στόχους, οπότε δεν επιθυμεί να αφήσει να λειτουργεί μια ρυπογόνος οικονομική Άγρια Δύση, της οποίας άλλωστε ο ιδρυτικός στόχος είναι η ανεξέλεγκτες από οιαδήποτε κρατική εξουσία δοσοληψίες και η συσσώρευση πλούτου - πράγματα που βρίσκονται στο στόχαστρο του ΚΚΚ. Πέραν αυτού, η Κίνα δοκιμάζει το ψηφιακό Γουάν, ένα ψηφιακό νόμισμα που δεν είναι “κρύπτο-” αλλά προσαρμοσμένο ώστε να πάρει πίσω την επί της ουσίας ιδιωτική κυριαρχία της TenCent και της Alibaba - επί των ηλεκτρονικών πληρωμών. Έτσι καθαρίζει το πεδίο από ανταγωνιστικά νομίσματα. Παράλληλα με όλα αυτά, η Κίνα επιδιώκει να γίνει υπερδύναμη του blockchain.

• Η Κινεζική κυβέρνηση πέρασε νόμους, που από την 1η Σεπτεμβρίου, αποϊδιωτικοποιούν και αποεντατικοποιούν την εκπαίδευση στην Κίνα, καταργώντας τα κερδοσκοπικά φροντιστήρια, περιορίζοντας την ξένη ιδιοκτησία σχολείων υποχρεωτικής εκπαίδευσης, τονώνοντας τη δημόσια εκπαίδευση και μειώνοντας τον φόρτο εργασίας των παιδιών. Ο νόμος αφορά και τα ιδιωτικά σχολεία τα οποία θα πρέπει να λειτουργούν πια ως μη-κερδοσκοπικοί οργανισμοί.

Υπάρχουν πολλοί που αμφισβητούν τις μεθόδους και ανησυχούν για τη φιλοδοξία του Σι, αλλά και για την τεράστια εξουσία που έχει συγκεντρώσει, όντας ο ισχυρότερος ηγέτης που πέρασε από την Κίνα στη μεταμαοϊκή εποχή. Όμως όλοι συμφωνούν πως έχει εγκαινιάσει σεισμικές αλλαγές.

Ο Σέρβος οικονομολόγος Μπράνκο Μιλάνοβιτς, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας, μιλά για τη συνέχιση της μακράς Κινέζικης ΝΕΠ, κατά την οποία η κρατική εξουσία επιζητεί τον έλεγχο απέναντι στην οικονομική ισχύ. Παράλληλα βλέπει στην Κίνα και στις ΗΠΑ μια συγχρονισμένη στροφή προς πολιτικές άμβλυνσης των μεγάλων ανισοτήτων, που διευρύνθηκαν και στις δύο χώρες από την εποχή Ρέηγκαν - Ντενγκ.

Από την άλλη, ο διάσημος μαρξιστής γεωγράφος και αναλυτής του νεοφιλελευθερισμού Ντέιβιντ Χάρβεϊ, αναθεωρεί την παλιότερη άποψη που είχε για την Κίνα - πως εφαρμόζει δηλαδή “νεοφιλελευθερισμό με Κινέζικα χαρακτηριστικά” - δεδομένης της σοσιαλιστικής στροφής του ΚΚ Κίνας υπό τον Σι Τζινπίνγκ

Η “σκέψη Σι Τζινπίνγκ” και οι δημόσιοι διανοούμενοι

Η πολιτική σκέψη στην Κίνα παρά τις καρικατούρες που διαβάζουμε στον Δυτικό τύπο, είναι σίγουρα διαφορετική από τη Δυτική, αλλά δεν παύει και δεν θα μπορούσε παρά να είναι πλούσια.

Το περιοδικό Palladium φιλοξενεί άρθρο του David Ownby - καθηγητή Ασιατικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ και εκδότη του Reading the China Dream, ιστοχώρου που παρακολουθεί και μεταφράζει στα αγγλικά τις συζητήσεις στην κινεζική δημόσια σφαίρα - το οποίο σκιαγραφεί την εικόνα της Διανοητικής Οικολογίας της Κίνας. Όπως λέει:

"... το γεγονός πως οι δημόσιοι διανοούμενοι της Κίνας δεν μπορούν να πουν όλα όσα θα ήθελαν να πουν, δεν σημαίνει πως δεν μπορούν να πουν τίποτα. Όσο οι δημόσιοι διανοούμενοι μένουν μακρυά από απαγορευμένα θέματα όπως το Σινγιάνγκ και το Θιβέτ, και αποφεύγουν κατά μέτωπο αντιπαραθέσεις με τις αρχές, απλαμβάνουν μια απροσδόκητη ελευθερία. Συζητούν σημαντικά θέματα, όπως η δημοκρατία, η κρατική εξουσία, οι Σινοαμερικανικές σχέσεις και πολλά ακόμα κοινωνικά και πολιτιστικά θέματα που είναι σημαντικά για την Κίνα..."

Οι τρεις κύριες ομάδες ή παραδόσεις, που συγκρούονται στο δημόσιο λόγο και “παλεύουν” για την ηγεμονία στην Κίνα είναι η Νέα Αριστερά, οι Φιλελεύθεροι και οι Νέοι Κομφουκιανιστές. Η διαμάχη μεταξύ των ρευμάτων αυτών είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και αποτελεί μια όψη της μάχης των ιδεών μέσα στο ΚΚ Κίνας, ενδεχομένως κρίσιμη για το μέλλον της ανερχόμενης υπερδύναμης και συνεπώς του πλανήτη.

Σε αυτό το πλαίσιο, αξίζει να διαβάσει κανείς το άρθρο του Vincent Garton, καθηγητή Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ σχετικά με τον Τζιανγκ Σιγκόνγκ, έναν από τους κυριότερους θεωρητικούς αυτού που αποκαλείται "Σκέψη του Σι Τζινπίνγκ". Στο άρθρο του Garton, ο Τζιανγκ παρουσιάζεται σαν ένας Μαοϊκός που διαβάζει Καρλ Σμιτ

• Vincent Garton: Jiang Shigong’s Chinese World Order

Ένα κείμενο του Τζιανγκ Σιγκόνγκ για τις αυτοκρατορίες, τον ιμπεριαλισμό και την σύγκρουση ΗΠΑ - Κίνας

• Τζιάνγκ Σιγκόνγκ: A History of Empire Without Empire

Για μια άλλη ματιά στα διαδραματιζόμενα στην Κίνα του Σι, ακούστε το podcast της Monde Diplomatique σχετικά με τι το κομμουνιστικό έχει μείνει στο ΚΚ Κίνας, στην εκατονταετηρίδα της ίδρυσής του, με καλεσμένο τον Γάλλο Σινολόγο Jérôme Doyon

• Podcast: China’s post-communist Communist Party