🧊 Την Παρασκευή μιλήσαμε, μεταξύ άλλων, για δύο επιστημονικές εκθέσεις οι οποίες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για το μη αναστρέψιμο σημείο στο οποίο ίσως έχει φτάσει η κλιματική κρίση. . Σε λίγες ημέρες πρόκειται να ψηφιστεί στο ευρωκοινοβούλιο ένας καινούργιος κλιματικός νόμος ο οποίος θα ανεβάσει το στόχο μείωσης της εκπομπής των αερίων του θερμοκηπίου. Συγκεκριμένα, θα ζητά από τα κράτη-μέλη και την Κομισιόν να μειώσουν μέχρι το 2050 την εκπομπή ρύπων στο 55% των σημερινών τιμών. 

Παράλληλα, βεβαίως, τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ προωθείται η ιδέα ενός νέου «πράσινου» κοινωνικού συμβολαίου (Green New Deal) το οποίο θα έχει σαν στόχο να μετασχηματίσει την οικονομία σε βιώσιμη κατεύθυνση. Δεν μπορεί να φανταστεί, άλλωστε, κανείς το ένα (μείωση των ρύπων, μείωση του υλικού αποτυπώματος) χωρίς το άλλο (αλλαγή του οικονομικού μοντέλου). Καθώς όμως αποκαλύπτεται τι θα σήμαινε αυτό στην πράξη για την διάρθρωση της οικονομίας και τις γεωπολιτικές ισορροπίες, γίνεται σαφέστερη η πολιτική ατολμία ακόμα και της ΕΕ, της πιο προωθημένης γεωπολιτικής οντότητας σε θέματα κλιματικής προστασίας.

Η ώρα της αποανάπτυξης

👉 Προχθές αποκαλύφθηκε πως η Amazon καταστρέφει το εμπόρευμα που περισσεύει, ακόμα κι όταν πρόκειται για ολοκαίνουργια προϊόντα τεχνολογίας. Η ιδέα της αποανάπτυξης (μείωση του παγκόσμιου ΑΕΠ - degrowth) ή της μηδενικής ανάπτυξης (σταθεροποίηση του παγκόσμιου ΑΕΠ) στα πλαίσια, μάλιστα, μιας ταχείας μετάβασης σε κοινωνίες που θα μπορούν να ζουν σε ισορροπία με το περιβάλλον, με μείωση και της ενεργειακής κατανάλωσης, αλλά και της εξόρυξης και χρήσης πόρων, θεωρείτο μέχρι πρόσφατα μια μη-ρεαλιστική θέση. Όχι πια.

Όταν διαβάζει κανείς για τη την ματαιότητα των πράσινων πολιτικών χωρίς κοινωνικά και οικονομικά δραστικές αλλαγές σε έκθεση που δημοσιεύεται από τον ίδιο τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (ΕΟΠ), με τίτλο «Ανάπτυξη χωρίς οικονομική ανάπτυξη», καταλαβαίνει πως η περιβαλλοντική κατάσταση είναι κρίσιμη. (Η έκθεση αυτή αποτελεί τμήμα της ενότητας «Αφηγήματα για την Αλλαγή» του ΕΟΠ, στα πλαίσια της συζήτησης για την βιωσιμότητα μετά την πανδημική περίοδο).

Η έκθεση μεταξύ άλλων αναφέρει χαρακτηριστικά:

«Η οικονομική ανάπτυξη είναι στενά συνδεδεμένη με αυξήσεις στην παραγωγή, στην κατανάλωση και στη χρήση πόρων και έχει βλαπτική επίδραση στο φυσικό περιβάλλον και στην ανθρώπινη υγεία. Είναι απίθανο πως μια μακρόχρονη και απόλυτη αποσύζευξη της οικονομικής ανάπτυξης από τις περιβαλλοντικές πιέσεις και επιπτώσεις είναι εφικτό να επιτευχθεί σε πλανητική κλίμακα. Συνεπώς οι κοινωνίες χρειάζεται να ξανασκεφτούν το νόημα της ανάπτυξης και της προόδου και την σημασία τους για την παγκόσμια βιωσιμότητα…»

Αποσύζευξη και βιωσιμότητα

Κρίσιμο εδώ είναι το θέμα της οικολογικής-οικονομικής αποσύζευξης: Μπορεί η οικονομική ανάπτυξη να αποσυνδεθεί από την εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου και από την εξάντληση πεπερασμένων φυσικών πόρων; Μπορεί το ΑΕΠ να αυξάνεται αέναα – αλλά με οικολογικά βιώσιμο τρόπο; Οι υπάρχοντες πολιτικοί σχεδιασμοί σε Ανατολή και Δύση θεωρούν πως κάτι τέτοιο είναι εφικτό και πως οι τεχνολογικές εξελίξεις στην ενεργειακή απόδοση μαζί με κάποιου είδους αυξημένη κυκλικότητα της οικονομίας θα μπορέσουν να ανακόψουν την πορεία της παγκόσμιας υπερθέρμανσης, αλλά και την κατάρρευση των οικοσυστημάτων. 

Ωστόσο, όπως επισημαίνουν οι Chirag Dhara και Vandana Singh στο Scientific American σε πρόσφατο άρθρο τους με τίτλο «Η φενάκη της αενάου ανάπτυξης», κάτι τέτοιο κάθε άλλο παρά εύλογο είναι, καθώς κάθε τεχνολογία αφήνει ένα περιβαλλοντικό αποτύπωμα, το οποίο η εκθετική οικονομική μεγέθυνση καθιστά επικίνδυνο. Αυτό εμποδίζει όλα τα σχετικά σχέδια ανακοπής της κλιματικής αλλαγής, μιας και όλα υποθέτουν πως το παρόν μοντέλο ανάπτυξης θα μπορέσει να συντηρηθεί και να αποφευχθούν οι συνέπειες και της υπερθέρμανσης, και της απειλής στην ευστάθεια των οικοσυστημάτων παγκοσμίως.

Διοξείδιο του άνθρακα ή μεθάνιο;

🐄 Η αισιοδοξία περί μετάπτωσης από τον άνθρακα και το πετρέλαιο στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας μέσω του φυσικού αερίου, φαίνεται πως δεν έχει κανένα αποτέλεσμα στην άμβλυνση της κλιματικής αλλαγής, καθώς ό,τι περιορισμοί εκλύσεων CO2 επιτυγχάνονται, αντισταθμίζονται με το παραπάνω κλιματικά από την έκλυση μεθανίου.

Η απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου τον Ιανουάριο της τρέχουσας χρονιάς σχετικά με το σχέδιο δράσης για την κυκλική οικονομία, αποτελεί ίσως ένα δείγμα της αναγνώρισης των αδυναμιών της ΕΠΣ (Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνίσ). Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητά την μείωση και της κατανάλωσης και του υλικού αποτυπώματος των Ευρωπαϊκών Οικονομιών μέχρι το 2030, μάλιστα, δεσμευτικά. Πρόκειται για την πιο προωθημένη ίσως πρόταση που έχει κατατεθεί στα πλαίσια της «πράσινης» μετάβασης στην ΕΕ. Διαφαίνεται, όμως, ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν πρόκειται να καταλήξει σε κάτι τόσο ριζοσπαστικό…

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και οι επικριτές της

🌳 Χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας σχετικά προωθημένης τέτοιας πολιτικής είναι η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, το σχέδιο της ΕΕ για τον πράσινο μετασχηματισμό της οικονομίας της. Η Laura Basu, αρχισυντάκτρια οικονομικών θεμάτων του Open Democracy, εξέτασε το Ευρωπαϊκό Green Deal, και επεσήμανε έξι τρωτά σημεία :

• Προσκόλληση στην λογική της αέναης ανάπτυξης

• Πρόσδεση σε ένα μοντέλο «πράσινης αποικιοκρατίας» που μεταφέρει τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά κόστη στον αναπτυσσόμενο κόσμο

• Χρηματοδότηση των μεγαλύτερων ρυπαντών

• Την υιοθέτηση τεχνολογικών πανακειών αμφίβολης αποτελεσματικότητας

• Την πολιορκία της συμφωνίας ήδη από κάθε λογής λομπίστες, οι οποίοι την υποσκάπτουν καθώς π.χ. το αγροτοδιατροφικό λόμπι στην ΕΕ μπλοκάρει κρίσιμες μεταρρυθμίσεις για την κλιματική αλλαγή ενώ εμπορικά λόμπι εμποδίζουν ουσιαστική δράση για την αποδάσωση

• Την δέσμευσή της από μια ελάχιστα γνωστή διεθνή ενεργειακή συμφωνία που επιτρέπει στις εταιρείες πετρελαίου και ενέργειας να μηνύουν τις κυβερνήσεις που παίρνουν μέτρα για την άμβλυνση της κλιματικής αλλαγής! Η Συνθήκη του Ευρωπαϊκού Χάρτη Ενέργειας (ECT), είναι μια ελάχιστα γνωστή διεθνής συμφωνία που υπεγράφη χωρίς πολλή δημόσια συζήτηση το 1994. Επιτρέπει σε ξένους επενδυτές να μηνύσουν τις 50 κυβερνήσεις που την έχουν υπογράψει για αποφάσεις που ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά τα κέρδη τους.

Διαβάστε σχετικά:

• Οι 6 λόγοι που το Ευρωπαϊκό Πράσινο New Deal δεν είναι και τόσο Πράσινο

Αλλες διαστάσεις του ζητήματος:

Η ΕΕ εξάγει περιβαλλοντική καταστροφή

Παρέμβαση τριών ερευνητών του Πανεπιστημίου της Καρλσρούης στο έγκυρο επιστημονικό [Περιοδικό Nature]: Europe’s Green Deal offshores environmental damage to other nations. Μεταξύ άλλων, οι ερευνητές επισημαίνουν πως «τα κράτη-μέλη της ΕΕ εξάγουν την περιβαλλοντική καταστροφή σε άλλες χώρες [μέσω της εισαγόμενης κατανάλωσης αγαθών], ενώ δρέπουν εύσημα για πράσινες πολιτικές στην Ευρώπη».

Οι ευρωπαϊκές εταιρείες έχουν προβάδισμα στην «πράσινη» ενέργεια

Το «Πράσινο» Νew Deal μπορεί να φέρει την Ευρώπη μπροστά από τις ΗΠΑ [Γιώργος Παπαγεωργίου - New Money]: «Οι ευρωπαϊκές εταιρείες έχουν σήμερα προβάδισμα στον τομέα της πράσινης ενέργειας και των σχετικών τεχνολογιών, αφού η Ε.Ε. έχει υιοθετήσει το πιο φιλόδοξο πρόγραμμα αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, υιοθετώντας τον στόχο να γίνει η πρώτη ήπειρος που θα πετύχει μηδενικό ισοζύγιο εκπομπών άνθρακα μέχρι το 2050».

Μπορεί η «πράσινη» ανάπτυξη να σώσει τις Ευρωτουρκικές σχέσεις;

New energies: How the European Green Deal can save the EU’s relationship with Turkey [European Council on Foreign Relations]: Στην έκθεση του Ινστιτούτου αυτού που επηρεάζει κυρίως συντηρητικές πολιτικές δυνάμεις ανά την Ευρώπη, οι συντάκτριες θεωρούν ότι η «πράσινη» ενέργεια θα μπορούσε να δημιουργήσει μια ευκαιρία για αναθέρμανση των ευρω-τουρκικών σχέσεων: «A renewed EU-Turkey focus on renewables could be an alternative model, potentially easing tensions with neighboring Greece and reducing Turkey’s dependency on hydrocarbons – and, therefore, regional actors such as Russia, Azerbaijan, and Iran».

Αλλαγή η διατήρηση του μοντέλου ανάπτυξης;

👉 «Η πρόταση για την Πράσινη Συμφωνία της Ε.Ε. παραμένει πιστή στην αρχή της διατηρησιμότητας (sustainability), στη διατήρηση, δηλαδή, του τρόπου παραγωγής και κατανάλωσης και συνολικά του τρόπου οργάνωσης της Οικονομίας, χωρίς να τολμά να απαντήσει σε αυτό που ζητά, με τις κινητοποιήσεις της η νεολαία με το Fridays for future: “Αλλάξτε το σύστημα, όχι το κλίμα” είναι το αίτημα που μάλλον δεν έχει ακόμη εισακουστεί». Γράφει η Ινώ Σιόζιου

Διαβάστε το άρθρο αύριο στο Νήμα μαζί με μια συλλογή άρθρων και αναλύσεων για θέματα της επικαιρότητας