Η Συζήτηση: Κλιματική κρίση, διαχειριστική ανεπάρκεια και διαφθορά οι αιτίες των πυρκαγιών
Η Συζήτηση: Κλιματική κρίση, διαχειριστική ανεπάρκεια και διαφθορά οι αιτίες των πυρκαγιών
Συλλογή αρθρογραφίας, μελετών και παρεμβάσεων για τις δασικές και περιαστικές πυρκαγιές.
Η Συζήτηση: Κλιματική κρίση, διαχειριστική ανεπάρκεια και διαφθορά οι αιτίες των πυρκαγιών
Κατά το δεκαήμερο που μας πέρασε η δημόσια συζήτηση επικεντρώθηκε μοιραία στο τραγικό θέμα των σαρωτικών πυρκαγιών που ξέσπασαν σε όλη τη χώρα. Οι πυρκαγιές συνδέθηκαν - ευλόγως - με την κλιματική κρίση, όμως αναδείχθηκαν και ζητήματα επάρκειας της πυρόσβεσης, καθώς και οικονομικών/κοινωνικών αιτίων. Στην Ανασκόπηση της ειδησεογραφίας που εκδίδουμε κάθε Παρασκευή επιχειρήσαμε μια πρώτη αποτίμηση της καταστροφής:
Στην παρούσα έκδοση της «Συζήτησης» έχουμε ξεχωρισει πρόσφατα και παλαιότερα άρθρα, μελέτες και συνεντεύξεις που αφορούν τις δασικές και περιαστικές πυρκαγιές με σκοπό την καλύτερη κατανόηση των αιτιών τους. Μερικά από τα βασικά συμπεράσματα που προκύπτουν είναι οτι αφενός η ανθρωπογενής κλιματική κρίση εντείνει το πρόβλημα, όμως αυτό δεν αφορά μονάχα την αύξηση των θερμοκρασιών αλλά και την αλλαγή των χρήσεων γής (Κλιματική αλλαγή και πυρκαγιές). Μετά από 22 χρόνια μελέτης οι ειδικοί έχουν καταλήξει πέραν αμφιβολίας ότι η μεταφορά των αρμοδιοτήτων πυρόσβεσης απο τα Δασαρχεία ήταν λάθος, ενώ μάλλον δεν θα προκαλέσει έκπληξη σε κανέναν ότι στην Ελλάδα καίγονται περισσότερα δάση τις προεκλογικές χρονιές (Επιχειρησιακή / διοικητική ανεπάρκεια και διαφθορά). Τέλος, σύμφωνα με τον βιολόγο-περιβαλλοντολόγο Μαρτίνο Γκαίτλιχ τα καλύτερα προστατευμένα δάση ειναι τα διαχειριζόμενα δάση, όμως αυτό δεν σημαίνει αναθέσεις αναδάσωσης σε εταιρείες και φαραωνικά πλάνα ανάπτυξης, αλλά μάλλον συνεργασία με τις τοπικές κοινότητες που βιοπορίζονται από αυτά (Μύθοι και αλήθειες για τις πυρκαγιές).
επιμέλεια: Ματθαίος Τσιμιτάκης
Βοήθεια στους πυρόπληκτους και τους διασώστες #UPDATED 11/8 : Κατάλογος οργανώσεων και πρωτοβουλιών αλληλεγγύης
1. Κλιματική Αλλαγή και πυρκαγιές
Παράλληλα με τη συρροή πυρκαγιών σε όλη τη Νότια Ευρώπη τις τελευταίες ημέρες και την καταστροφή που βιώνουμε στην Ελλάδα, η κλιματική κρίση αναμένεται να πλήξει τη Μεσόγειο ακόμα πιο σκληρά - καθιστώντας ύψιστης προτεραιότητας τις δράσεις προσαρμογής και άμβλυνσης των επιπτώσεών της. Η Επιτροπή IPCC του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή εξέδωσε προχθές προσχέδιο της έκθεσης του 2022, σημαίνοντας συναγερμό για την «αναντίρρητα ανθρωπογενή» και αναπόφευκτη κλιματική κρίση. Η έκθεση κάνει ιδιαίτερη αναφορά στη Μεσόγειο ως περιοχή εκτεταμένης κλιματικής αποσταθεροποίησης. Ωστόσο, δεν ειναι η πρώτη:
Η McKinsey Global προειδοποιούσε ήδη το 2018 για τους κινδύνους της κλιματικής κρίσης με έμφαση στις οικονομικές της επιπτώσεις σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου
«Η Κλιματική Αλλαγή ενδέχεται να σκληρύνει το Μεσογειακό κλίμα και να αποσταθεροποιήσει κρίσιμες βιομηχανίες όπως ο τουρισμός και η γεωργία. Η μέση θερμοκρασία στην λεκάνη της Μεσογείου έχει αυξηθεί κατά 1,4°C από τα τέλη του 18ου αιώνα μέχρι σήμερα, έναντι 1,1°C παγκοσμίως- και αν δεν υπάρξει στοχευμένη αποανθρακοποίηση οι θερμοκρασίες εκτιμάται πως θα αυξηθούν επιπροσθέτως κατά 1,5°C μέχρι το 2050. Οι αυξανόμενες θερμοκρασίες αναμένεται να εντείνουν την υδρολογική μεταβλητότητα αυξάνοντας τον κίνδυνο ξηρασίας, λειψυδρίας, πυρκαγιών και πλημμυρών»
Η προειδοποίηση του Γκόλνταμερ: Ο καθηγητής Οικολογίας των Πυρκαγιών του Πανεπιστημίου του Φράιμπουργκ Γιόχαν Γκέοργκ Γκολντάμερ μιλώντας στην Deutsche Welle εξήγησε πως οι πυρκαγιές της Μεσογείου σχετίζονται όχι μόνο με τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης αλλά και με παραμέτρους όπως η εγκατάλειψη της γεωργίας και των δασών. Ο Γκόλντάμερ ήταν ο επικεφαλής της Ανεξάρτητης Επιτροπής που είχε συσταθεί με Πρωθυπουργική Απόφαση το 2018, για την ανάλυση των υποκείμενων αιτιών και τη διερεύνηση των προοπτικών διαχείρισης των πυρκαγιών δασών και υπαίθρου στην Ελλάδα, η έκθεση της οποίας κατέληγε σε προτάσεις αναδιοργάνωσης της πολιτικής προστασίας και είχε τη σύμφωνη γνώμη όλων των κομμάτων
Διεπαφή Αστικού/Φυσικού περιβάλλοντος: Σε μελέτη του γαλλικού ινστιτούτου INRAE, με τίτλοUnderstanding future changes to fires in southern Europe and their impacts on the wildland-urban interface, δημοσιευμένη τον Μάρτιο, τονίζεται πως η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή σε μια εύφλεκτη περιοχή όπως η Νότιος Ευρώπη, επιδεινώνει τις επιπτώσεις της επέκτασης της Διεπαφής Αστικού / Φυσικού περιβάλλοντος (Wildland-Urban Interface) και εκτοξεύει στα ύψη τον κίνδυνο από πυρκαγιές. Οι ερευνητές αναλύουν τρία από τα φονικότερα επεισόδια πυρκαγιών στη Νότια Ευρώπη (μεταξύ των οποίων και την τραγωδία στο Μάτι).
Fake News alert: Πυρκαγιές Αύγουστος 2021: Μύθοι και αλήθειες. Τα κάψανε όλα για να φυτέψουν αιολικά; Η Greenpeace διαλύει πέντε διαδεδομένους μύθους του διαδικτύου για τις πυρκαγιές
2. Επιχειρησιακή / διοικητική ανεπάρκεια και διαφθορά
H περίπτωση της Ιπποκρατείου Πολιτείας, κτισμένης μέσα στην Πάρνηθα, με καταβολές στην περίοδο της χούντας και νομιμοποιημένη στη συνέχεια δικαστικά και πολιτικά, είναι ενδεικτική της θεσμικής συνέργειας στον πύρινο όλεθρο. Η δικηγόρος Σοφία Παυλάκη γράφει για τη νομική και δικαστική διαδρομή που επέτρεψε τη δόμηση μιας έκτασης που αφενός αποτελούσε κίνδυνο για τον δρυμό της Πάρνηθας και αφετέρου ζούσε με τον μόνιμο κίνδυνο της πυρκαγιάς - κάτι που δυστυχώς επιβεβαιώθηκε δραματικά. Η διαφθορά των κρατικών υπηρεσιών και η διαχειριστική ανεπάρκεια έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις πυρκαγιές του φετινού καλοκαιριού. Χαρακτηριστικά:
Το κρίσιμο λάθος στην πολιτική δασοπροστασίας: Ο Ανδριανός Γκουρμπάτσης, Αντιστράτηγος – Υπαρχηγός ΠΣ, ε.α, με βάση τη μελέτη του: "Οι φονικές και καταστροφικές δασικές πυρκαγιές στην Ελλάδα (1981-2020)" - καταλήγει στο συμπέρασμα πως η μεταφορά των αρμοδιοτήτων δασοπροστασίας / δασοπυρόσβεσης από τα δασαρχεία στην πυροσβεστική το 1998 ήταν κρίσιμο λάθος καθώς ο νέος μηχανισμός αποδείχθηκε αναποτελεσματικότερος και δαπανηρότερος:
...το ισχύον μοντέλο της δασοπροστασίας, όπου η πρόληψη και η αποκατάσταση των καμένων εκτάσεων είναι ευθύνη της Δασικής Υπηρεσίας και η καταστολή των πυρκαγιών δασών και υπαίθρου είναι ευθύνη του Πυροσβεστικού Σώματος και η δασοπροστασία στηρίζεται πρωτίστως στην καταστολή των πυρκαγιών και δευτερευόντως στην πρόληψη, δοκιμάστηκε στην πράξη επί 23 έτη (1998-2021) και αποδείχθηκε ότι εμφανίζει διαχειριστική ανεπάρκεια…
Παραλαμβάνουν καμμένη γη κυριολεκτικά: Έκθεση της PricewaterhouseCoopers για τη δασοπυρόσβεση στην Ελλάδα, γραμμένη στον απόηχο της καταστροφικής φωτιάς στο Μάτι, το 2018. Στην έκθεση σημειώνεται πως
…στην περίοδο 2009-2017, η Ελλάδα βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο στον αριθμό των πυρκαγιών ανά εκτάριο αλλά πολύ πάνω από αυτόν για την επιφάνεια καμένης γης ανά πυρκαγιά. Όσον αφορά το κόστος για την προστασία από πυρκαγιές η Ελλάδα βρίσκεται στον Ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Από τη συγκριτική μελέτη φαίνεται ότι η Ελλάδα υστερεί στην εκτεταμένη χρήση τεχνικών μέσων πυρόσβεσης που έχει σημαντική επίπτωση στην αποτελεσματικότητα της αντιμετώπισης των πυρκαγιών. Παράλληλα όμως τονίζεται πως ιστορικά οι μεγάλες πυρκαγιές συσχετίζονται με τις εκλογικές χρονιές:
Στην περίοδο 1980- 2016 εμφανίζεται μία διαφορά 10% στην συχνότητα πυρκαγιών μεταξύ εκλογικών και μη εκλογικών ετών, αλλά μια τεράστια μέση διαφορά 45,000 εκταρίων στην έκταση που πήραν οι πυρκαγιές αντίστοιχα..."
Κυκλοφόρησε σαν meme: Οι Ρουμάνοι πυροσβέστες τους οποίους θαύμασε το πανελλήνιο επί το έργον χρησιμοποίησαν φωτιά προκειμένου να ανακόψουν την επέλαση της πυρκαγιάς. Ο δασολόγος, Γαβριήλ Ξανθόπουλος, μιλά στην ΕΡΤ για τις τεχνικές πυρόσβεσης των δασικών πυρκαγιών που έχουν "ξεχαστεί" στις μέρες μας.
3. Μύθοι και αλήθειες για τις πυρκαγιές
Λίγες ημέρες πριν το ξέσπασμα των μεγάλων πυρκαγιών, ο βιολόγος-περιβαλλοντολόγος Μαρτίνο Γκαίτλιχ έδωσε αποκλειστική συνέντευξη στην Athens Voice και στον Ηλία Ευθυμιόπουλο: “Πευκοδάση και φωτιές: Οι βολικοί μύθοι”. Μεταξύ άλλων επισημαίνει ότι η καλύτερη αναδάσωση ειναι η φυσική αναδάσωση και οτι τα καλύτερα προστατευμένα δάση είναι τα διαχειριζόμενα δάση. Η επιλογή κατασκευής αποκλειστικά παραθεριστικών κατοικιών σε δασώσεις περιοχές είναι εξαιρετικά προβληματική. Ακόμα:
Το 1995 με αφορμή άλλη μια καταστροφή στο πολυτελές προάστιο του Λος Άντζελες Μάλιμπου, ο ιστορικός Μάικ Ντέιβις, είχε γράψει για τους λόγους που το Μάλιμπου θα έπρεπε να αφεθεί να καεί.
O Γιώργος - Βύρων Δάβος γράφει στο Κοσμοδρόμιο για την καιόμενη, παράλληλα με την Ελλάδα, Ιταλία και τα κοινά στοιχεία της δημόσιας συζήτησης και των αντιδράσεων. Ισως μια κρίσιμη διαφορα είναι οτι ενώ εδώ ο κίνδυνος πυρκαγιάς αυξάνει εξαιτίας της διαφθοράς, εκεί αντιστοιχη αιτία συνιστά η … μαφία.
Το Νήμα είναι μια ανεξάρτητη προσπάθεια να φτιαχτεί ένα νέο Μέσο ενημέρωσης προσαρμοσμένο στα δεδομένα της ψηφιακής εποχής. Η συμμετοχή των αποδεκτών των newsletters μας είναι εξαιρετικά σημαντική για την ανάπτυξη του. Περιμένουμε τα σχόλια και τις παρατηρήσεις σας.