Μπαίνοντας στη λωρίδα ταχείας κυκλοφορίας προς την κλιματική καταστροφή
Μπαίνοντας στη λωρίδα ταχείας κυκλοφορίας προς την κλιματική καταστροφή
Τα τελευταία δραματικά -παρότι πέρασαν στα ψιλά των ειδήσεων- επεισόδια σε μια κλιματική και περιβαλλοντική κρίση, που προοιωνίζουν και για εμάς πολλά ακόμα δύσκολα καλοκαίρια και χειμώνες.
Στις 22 Απριλίου ο Αντόνιο Γκουτέρες, Γραμματέας του ΟΗΕ, απηύθυνε ένα κρίσιμο μήνυμα στην ανθρωπότητα, επ’ αφορμή της Παγκόσμιας Ημέρας της μητέρας-Γης. «Οι κύριοι ρυπαντές πρέπει να μειώσουν δραστικά τις εκπομπές τους από φέτος. Αυτό σημαίνει την επίσπευση του τέλους του εθισμού μας στα ορυκτά καύσιμα και την επιτάχυνση της ανάπτυξης καθαρών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας» είπε.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που ο Γκουτέρες έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου. Το κάνει επιτακτικά, επίμονα και σε υψηλούς τόνους για το αξίωμά του εδώ και πολύ καιρό. Στις 4 Απριλίου, π.χ., μιλούσε για τον ορατό κίνδυνο καταποντισμού πόλεων, επ’ αφορμή άλλης μιας τρομακτικής έκθεσης, εκείνης του IPCC, της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή του OHΕ.
«Βρισκόμαστε στη λωρίδα ταχείας κυκλοφορίας προς την κλιματική καταστροφή. Μεγάλες πόλεις καταποντισμένες. Πρωτοφανείς καύσωνες. Τρομακτικές καταιγίδες. Εκτεταμένη ξηρασία. Εξαφάνιση εκατομμυρίων ειδών φυτών και ζώων. Δεν πρόκειται για φαντασία ή υπερβολή. Είναι αυτό που μας λέει η επιστήμη ότι θα προκύψει από τις τρέχουσες ενεργειακές πολιτικές μας».
Στο ίδιο μήκος κύματος, ο Πρόεδρος του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (IEA), επαναλαμβάνει, σε συνέχεια προειδοποιήσεων του οργανισμού, πως η περαιτέρω ανάπτυξη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων συνιστά “βόμβα άνθρακα” που θα οδηγήσει την ανθρωπότητα στο κλιματικό χάος. Τα ίδια που είχε επισημάνει ο οργανισμός και πέρυσι δηλαδή.
Βρισκόμαστε σε μια στιγμή που η περιβαλλοντική κρίση σε όλες της τις εκφάνσεις γίνεται επώδυνα αισθητή στην καθημερινότητα όλο και περισσότερων. Η κλιματική κρίση πλέον συνδέεται και αλληλοεπιδρά με τον πόλεμο, τη διατροφική κρίση, τις αλλεπάλληλες οικονομικές κρίσεις και τις κοινωνικές αναταραχές. Η λειτουργία του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, την επιτείνει, όπως δείχνει εύστοχα αυτό το απλό σκίτσο.
Η αδιάκοπη συρροή κλιματικών συναγερμών
Σε έκθεση του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού δημοσιευμένη προ εβδομάδας, διαπιστώνεται πως η πιθανότητα να ξεπεράσει η θερμοκρασία της Γης τον 1,5°C πάνω από το προβιομηχανικό επίπεδο, μια χρονιά μέχρι το 2026, είναι 50-50. Ο στόχος του περιορισμού της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας της Γης κατά 1,5 βαθμό είναι κρίσιμος στις προσπάθειες του ΟΗΕ και κεντρικό ζήτημα των διεθνών συνθηκών για το κλίμα. Η υπέρβαση του ορίου για μια χρονιά δεν είναι φυσικά ισοδύναμη με την μόνιμη αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό Κελσίου. Αλλά αποτελεί έναν ακόμα ηχηρό συναγερμό για τη συνέχιση σε μια πορεία κλιματικού ολέθρου. Και δεν ήταν ο μόνος. Σταχυολογήσαμε μια σειρά ειδήσεων της περιόδου που τεκμηριώνουν την εικόνα του ΓΓ του ΟΗΕ
Αδιάκοπη αύξηση της θερμοκρασίας
Τα στοιχεία από τους μετεωρολογικούς δορυφόρους της NASA έδειξαν πως τον Φεβρουάριο, το ενεργειακό ισοζύγιο της Γης έχει φτάσει σε θετικό επίπεδο ρεκόρ. Αυτό σημαίνει πως η Γη θερμαίνεται με πρωτοφανείς ρυθμούς. Πρόκειται για μια είδηση που έπαιξε έντονα σε Ινδικά ΜΜΕ. Ο λόγος;
Στην Ινδία και στο Πακιστάν επικρατεί από τον Μάρτιο μέχρι σήμερα ένας σχεδόν αδιάκοπος καύσωνας -ρεκόρ. Ο Απρίλιος στην Ινδία ήταν ο πιο θερμός των τελευταίων 120 χρόνων και ακολούθησε τον πιο θερμό Μάρτιο στα χρονικά, ενώ ο Μάιος συνεχίζει τις θερμοκρασίες που ξεπερνάνε συχνά και τους 50°C, με βράδια όπου η θερμοκρασία δεν υποχωρεί κάτω από 32 βαθμούς.
Η ζέστη είναι τέτοια, που τα πουλιά πέφτουν εξαντλημένα στο έδαφος. Οι συνέπειες αυτής της διαταραχής είναι ορατές στους υδάτινους πόρους και τους παγετώνες των Ιμαλαΐων, στο “γονάτισμα” του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας, στη θνησιμότητα του πληθυσμού. Είναι το “προσεχώς” από ένα μέλλον εξαπλούμενης υπερθέρμανσης.
Το ασφυκτικό κλίμα γίνεται ασφυκτικότερο από φωτιές σε τεράστιες χωματερές που δεν λένε να σβήσουν. Η θερμοκρασία εδάφους στη χώρα ξεπερνά σε σημεία τους 60°C ήδη από τον Απρίλιο.
Ο καύσωνας βέβαια δεν περιορίστηκε στην Ινδική χερσόνησο. Η Ευρώπη τις τελευταίες ημέρες θα φλέγεται με 40+ βαθμούς Κελσίου μέσα στον Μάιο να προβλέπονται για την Ιβηρική το ΣΚ
Δεν κλείνει η στρόφιγγα των αερίων θερμοκηπίου
Οι μετρήσεις δικαιώνουν την ανησυχία:
Το μεθάνιο στην ατμόσφαιρα έχει φτάσει σε πρωτοφανείς συγκεντρώσεις
Ενώ η συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα έχει ξεπεράσει τα 420 μέρη στο εκατομμύριο στην ατμόσφαιρα - η τελευταία φορά που αυτό είχε συμβεί ήταν - το νωρίτερο - πριν από 4 εκατομμύρια χρόνια, πολύ πριν ο άνθρωπος κάνει την εμφάνισή του στον πλανήτη.
Η συγκέντρωση και των υπόλοιπων αερίων του θερμοκηπίου αυξάνεται σταθερά: το υποξείδιο του αζώτου, π.χ. ή το δραστικότερο από όλα τα αέρια του θερμοκηπίου, το εξαφθοριούχο θείο αγγίζουν επίπεδα-ρεκόρ.
Περισσότερες ξηρασίες παντού
Ένα από τα παρεπόμενα της κλιματικής αλλαγής είναι η ξηρασία. Αυτήν τη στιγμή:
Στις ΗΠΑ, οι δυτικές πολιτείες υφίστανται την πιο έντονη περίοδο ξηρασίας εδώ και 12 αιώνες και ενδέχεται να συνεχιστεί τουλάχιστον μέχρι το 2030
Στην Γαλλία, 15 διαμερίσματα της χώρας έχουν τεθεί σε κατάσταση συναγερμού περιορίζοντας τη χρήση νερού, καθώς μια άνευ προηγουμένου ξηρασία πλήττει την χώρα πριν φτάσει καν το καλοκαίρι, απειλώντας και την γεωργική της παραγωγή. Η έντονη χειμερινή ξηρασία έπληξε και την Ιβηρική.
Στην Ανατολική Αφρική, εκατομμύρια άνθρωποι είναι αντιμέτωποι με τη λειψυδρία και τα ζώα στα κοπάδια τους πεθαίνουν από τη δίψα. Ο λιμός καραδοκεί
Η πρόγνωση για την Νότια Ευρώπη και για την Ελλάδα είναι ανησυχητική, Σύμφωνα με μελέτη του Climate-ADAPT της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος που επικαλείται έκθεση του Ιδρύματος Bruegel για την κλιματική μετανάστευση προς και μέσα στην ΕΕ, στην Ελλάδα μέχρι τα μέσα του 21ου αιώνα προβλέπεται να μειωθούν οι βροχοπτώσεις - στην Νότια Ελλάδα μέχρι και 20%.
Η κλιματική κρίση δεν είναι παρά μόνο μία - αν και η προφανέστερη - από τις περιβαλλοντικές κρίσεις που συνταράζουν την ανθρωπότητα. Μερικές ακόμα:
Βιοποικιλότητα: συρρίκνωση του αριθμού των ειδών και των αριθμών τους
Τα πλήγματα στη βιοποικιλότητα, δηλαδή η δραματική απομείωση των πληθυσμών ζώων και φυτών και η εξαφάνιση ειδών με ρυθμούς τέτοιους, που οι βιολόγοι μιλάνε για την έκτη μαζική εξαφάνιση από την αρχή της ζωής στη Γη, είναι μια άλλη επείγουσα κρίση. Στις πρόσφατες ειδήσεις:
Η απειλή εξαφάνισης του αυτοκρατορικού πιγκουίνου της Ανταρκτικής
Η διαπίστωση της μείωσης του αριθμού των ιπτάμενων εντόμων στη Βρετανία κατά 60% σε μόλις 20 χρόνια. Κάτι που είναι παρεπόμενο της παγκόσμιας συρρίκνωσης των πληθυσμών του 40% των ειδών των εντόμων, και ενώ το ένα τρίτο των συνολικών ειδών τελεί υπό εξαφάνιση.
Πέραν από τους πληθυσμούς των εντόμων, μάθαμε την εβδομάδα που πέρασε πως τα μισά είδη πουλιών παγκοσμίως βρίσκονται σε σοβαρή πληθυσμιακή απομείωση -και ίσως η μείωση των εντόμων να συνδέεται με αυτό…
Διάβρωση της καλλιεργήσιμης γης
Η κρίση της διάβρωσης των γεωργικών εδαφών, κάτι που έρχεται στη συγκυρία και επισωρεύεται πάνω στην πολεμική κρίση τροφοδοσίας και τις κλιματικά οδηγούμενες ξηρασίες, για να απειλήσει το διατροφικό μέλλον της ανθρωπότητας.
Στις ΗΠΑ πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε πως οι ρυθμοί διάβρωσης της εύφορης καλλιεργήσιμης γης προχωρούν με ρυθμό διπλάσιο από εκείνον που θα ήταν βιώσιμος.
Η έκθεση για την υποβάθμιση των εδαφών και την αποκατάστασή τους της Διεθνούς Επιτροπής του ΟΗΕ για την Βιοποικιλότητα και τα Οικοσυστήματα (2018)
Αποψίλωση δασών
Η αποψίλωση δασών και η υποβάθμιση των δασικών οικοσυστημάτων έχει σχέση με την κλιματική αλλαγή μεν, αλλά κυρίως οφείλεται κατά 90% στην πίεση στα -τροπικά, κυρίως- δάση από την επέκταση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας.
Η αποψίλωση του Αμαζονίου συνεχίζεται και μέσα στην περίοδο των βροχών φτάνοντας σε επίπεδα-ρεκόρ.
Χάνονται κάθε χρόνο περί τα 100 εκατ. στρέμματα (τροπικού) δάσους, και η υποβάθμιση των τροπικών οικοσυστημάτων βρίσκεται σε σημείο συναγερμού καθώς οι στατιστικές είναι δυσοίωνες.
Αναζητώντας αφήγημα για το περιβάλλον και το κλίμα…
Πέρυσι το καλοκαίρι καταγράψαμε μια σειρά από «πρωτοφανείς» και «θλιβερές» πρωτιές, νέους όρους που προστίθενται στο λεξιλόγιο μας. Ο κατάλογος δημοσιευμάτων της περιόδου αυτού του αφιερώματος δείχνει πως η ίδια ιστορία συνεχίζεται και εξελίσσεται. Είναι απαραίτητη η τάχιστη επανεπινόηση του τρόπου που «δουλεύει» ο κόσμος και αυτό προς το παρόν είναι πιο δύσκολο να το φανταστεί κανείς από το να φανταστεί τον κλιματικό θάνατο του ανθρώπινου πολιτισμού. Το ζήτημα της κλιματικής και περιβαλλοντικής κρίσης θα παραμείνει ψηλά στις προτεραιότητες του Νήματος. Θα επανέλθουμε μέσα στο καλοκαίρι - ελπίζουμε όχι λόγω επικαιρότητας στη χώρα μας…