Μυστικά & ψέμματα για το Ταμείο Ανάκαμψης

Προσδεθείτε, διότι η… εποχή των εγκωμίων μάλλον δεν θα διαρκέσει για πολύ.

Του Θοδωρή Δεληγιάννη

Αναδιφώντας κάποιος στο διεθνή οικονομικό τύπο κατά το τελευταίο διάστημα θα βρεθεί αντιμέτωπος με το εξής παράδοξο: Παρήλθαν, ως φαίνεται, οι χρόνοι της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008-2009, όπου η Ελλάδα παρουσιαζόταν ως το «μαύρο πρόβατο της Ευρώπης». Αντιθέτως, η χώρα σήμερα σκιαγραφείται, από πλήθος δημοσιευμάτων, ως παράδειγμα προς μίμηση όσον αφορά στην διαχείριση των κοινοτικών πόρων, έχοντας αξιοποιήσει αυτούς για τον εκσυγχρονισμό της οικονομίας και τον ψηφιακό μετασχηματισμό του κράτους, ύστερα από σειρά σχετικών μεταρρυθμίσεων. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Προσδεθείτε, διότι η… εποχή των εγκωμίων μάλλον δεν θα διαρκέσει για πολύ.

Οι ύμνοι…

Η γερμανική οικονομική επιθεώρηση Handelsblatt σε δημοσίευμα στις 18 Μαρτίου 2021, αναφερόμενη στις ελληνικές προτάσεις για το Ταμείο Ανάκαμψης, επισημαίνει ότι η Ελλάδα χρησιμοποιεί με επιτυχία τους κοινοτικούς πόρους προκειμένου να εκσυγχρονίσει την οικονομία της και ότι έχει προχωρήσει σε σειρά μεταρρυθμίσεων οι οποίες θα αντιμετωπίσουν βραχυπρόθεσμα την καθίζηση των τουριστικών εσόδων που εκπροσωπούν το 20-30% του ΑΕΠ, αλλά και την παραγωγική και επενδυτική υστέρηση που αντιμετωπίζει η ελληνική οικονομία

Το πρακτορείο Βloomberg στις 12 Μαρτίου 2021 καταγράφει την ικανοποίηση της Κομισιόν για το ελληνικό αλλά και το ισπανικό σχέδιο για το Ταμείο Ανάκαμψης, επισημαίνοντας ότι το γερμανικό σχέδιο έπεσε κάτω από τον πήχυ των κριτηρίων της και ότι η Ελλάδα στο δεύτερο εξάμηνο του 2021, αναμένεται να προχωρήσει στις πρώτες εκταμιεύσεις ύψους 5,2 δισ. ευρώ.

Η Citi, από την πλευρά της, σε έκθεσή της στις 15 Φεβρουαρίου 2021 κάνει λόγο για ισχυρό rebound της ελληνικής οικονομίας εξαιτίας της αποκατάστασης της κανονικότητας στις εισροές τουριστικών εσόδων με την πρόοδο των εμβολιασμών και τη  σταδιακή  άρση των ταξιδιωτικών περιορισμών, αλλά και την εισροή των πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης, για την εκμετάλλευση των οποίων η Ελλάδα έχει επιδείξει μεταρρυθμιστικό οίστρο.

Για ψηφιακή επανάσταση στον τομέα του δημοσίου και για χώρα-πρότυπο όσον αφορά τη χρήση των ευρωπαϊκών κονδυλιών για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας κάνει λόγο δημοσίευμα του Reuters, που δημοσιεύτηκε την Πέμπτη 25 Φεβρουαρίου 2021.

Την ίδια ώρα, επισημαίνεται ότι η κυβέρνηση στην Αθήνα συνέταξε με επιτελικό τρόπο τις προθέσεις της στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αντιμετώπιση της κρίσης του κορωνοϊού, ύψους 750 δισ. ευρώ», σε δημοσίευμα της αυστριακής εφημερίδας Der Standard, με τίτλο «Αγώνας για σχέδιο ως προς το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ».Kαλείται μάλιστα η κυβέρνηση της Αυστρίας να … μιμηθεί το ελληνικό πρότυπο.

Τι περιλαμβάνει το ελληνικό σχέδιο

Το ελληνικό σχέδιο περιλαμβάνει συγκεκριμένες δράσεις με βάση τις κεντρικές κατευθύνσεις τις Ευρωπαϊκής Επιτροπής για «πράσινη» ανάπτυξη και ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας.

• Δείτε την αναλυτική παρουσίαση των στοχεύσεων του ελληνικού προγράμματος που κατατέθηκε στις Βρυξέλλες στο EcoFIn της 16 Μαρτίου 2021.

• Αλλά και ένα ενδιαφέρον ρεπορτάζ για τις διαπραγματεύσεις που προηγήθηκαν το Φεβρουάριο για τα επενδυτικά σχέδια

Ξεκινώντας από χαμηλή βάση

Πράγματι, η Ελλάδα κατόρθωσε με ταχύτητα να ολοκληρώσει σε σχετικά σύντομο διάστημα την ψηφιοποίηση ορισμένων υπηρεσιών του δημοσίου (όπως τα στρατολογικά γραφεία ή τα ληξιαρχεία), αλλά ξεκίνησε από χαμηλή βάση, καθώς διαχρονικά κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις στο πεδίο της ψηφιοποίησης του Δημοσίου.

Από την άλλη, η ομαλή παροχή ρευστότητας στην οικονομία εξαρτάται σε απόλυτο βαθμό από το πρόγραμμα έκτακτης αγοράς περιουσιακών στοιχείων (PEPP) της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) στις 16 Μαρτίου 2021, καθώς τα ελληνικά ομόλογα δεν βρίσκονται σε επενδυτική βαθμίδα από τους μεγάλους οίκους, ωστόσο αγοράζονται από τους ξένους θεσμικούς επενδυτές, καθώς είναι από τα λίγα σε ένα περιβάλλον αρνητικών επιτοκίων, που έχουν θετικές αποδόσεις.

Υπό το φόβο των πληθωριστικών πιέσεων

Το καινοτόμο πρόγραμμα του κοινού δανεισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη χρηματοδότηση του Ταμείου αναμένεται να ξεκινήσει το προσεχές καλοκαίρι υπό τη δαμόκλειο σπάθη της ανόδου των αποδόσεων του κρατικού χρέους λόγω της έντασης των πληθωριστικών πιέσεων, που θα φέρει το τεράστιο πακέτο δημοσιονομικών μέτρων 1,9 τρισ. δολ του προέδρου Μπάιντεν το οποίο υπεγράφη στις 11 Μαρτίου 2021.

Ήδη η απόδοση του 10ετούς ομολόγου αναφοράς την εβδομάδα 15-19 Μαρτίου πραγματοποίησε υψηλό 14 μηνών, συμπαρασύροντας και τις αποδόσεις των ομολόγων του ευρώ, οι οποίες συγκρατήθηκαν από τις επανειλημμένες διαβεβαιώσεις της επικεφαλής της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ,  ότι θα παραμείνει όσο χρειαστεί χαλαρή η νομισματική πολιτική και ότι θα αυξηθεί ο ρυθμός αγοράς ομολόγων από τη ΕΚΤ.

Λείπει ο κοινωνικός χαρακτήρας – Επενδυτικό κενό

Το ελληνικό σχέδιο στις στρατηγικές του κατευθύνσεις περιλαμβάνει τον ψηφιακό μετασχηματισμό του κράτους και «πράσινες» δράσεις με επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας.

Αυτό που απουσιάζει ηχηρά είναι οι δράσεις στον τομέα της απασχόλησης, αλλά και οι δράσεις για την κοινωνική συνοχή σε μια εποχή όπου όλοι ομολογούν ότι μια από τις σημαντικότερες συνέπειες της υγειονομικής κρίσης, είναι η ένταση των κοινωνικών ανισοτήτων.

Επιπροσθέτως, πώς θα καλυφθεί το επενδυτικό κενό, δεδομένου ότι το πρόγραμμα εν γένει χρηματοδοτεί το 50% της επένδυσης και θέλει να μοχλεύσει ιδιωτικές επενδύσεις, καθώς η λογική του Ταμείου δεν είναι απλώς η κατάθεση των δαπανών των προγραμμάτων προς έγκριση, κατά το πρότυπο των γνωστών Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης, αλλά «υβριδικά» projects[1][2], δεδομένων των σημαντικών ανακατατάξεων στο τραπεζικό σύστημα (πτωχευτικό δίκαιο, πώληση κόκκινων δανείων κ.λπ.).

Η πολιτική διαχείριση

Τα πολιτικά δεδομένα που τίθενται είναι τα εξής:

Πρώτον, όσον αφορά στην οικονομία, η πλήρης εξάρτηση της από το πρόγραμμα αγοράς περιουσιακών στοιχείων από την ΕΚΤ (υπό την αίρεση των εξελίξεων στην αγορά ομολόγων), αλλά και από την απόφαση του Eurogroup για άρση των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης έως και το 2022 και την αναδιαμόρφωση των σχετικών κανόνων[1][2], συγκροτεί το πολιτικό πλαίσιο της διαχείρισης της οικονομικής κρίσης που προκάλεσε η πανδημία, την οποία δυσχεραίνει η ανάγκη διατήρησης των υγειονομικών μέτρων λόγω των δυσμενών εξελίξεων.

Δεν φαίνεται να υπάρχει προετοιμασία για την επιστροφή σε καθεστώς κανόνων δημοσιονομικής πειθαρχίας από το 2023.

Δεύτερον, οι ευρείς μετασχηματισμοί που έχει επιφέρει η πανδημία στο επιχειρείν μέσω της κρίσης φερεγγυότητας, που θα ενεργοποιήσει μια διαδικασία «δημιουργικής καταστροφής» (κρίση του εταιρικού χρέους η οποία θα μεταφερθεί στο τραπεζικό σύστημα), αλλά και η αβεβαιότητα για τις εξελίξεις με την τουριστική βιομηχανία, που θα στερήσουν από το ΑΕΠ σημαντικούς πόρους θα οδηγήσουν – μετά και τη σταδιακή άρση των δημοσιονομικών μέτρων στήριξης – σε ένταση των ανισοτήτων και του κοινωνικού αποκλεισμού σημαντικού κομματιού του έως πέρυσι ενεργού οικονομικά πληθυσμού – ζητήματα στα οποία δεν φαίνεται να απαντά το ελληνικό σχέδιο για το Ταμείο Ανάκαμψης και αναμένεται να αντιμετωπίσει συνολικά το πολιτικό σύστημα το 2023, καθώς το πιθανότερο είναι ότι θα έχουν προηγηθεί πρόωρες εκλογές, προκειμένου να μην εισπραχθεί αυτοτελώς από την κυβερνώσα παράταξη το σχετικό πολιτικό κόστος.