Τί συμβαίνει στο Σαχέλ και γιατί ζητείται η συνδρομή μας;
Τί συμβαίνει στο Σαχέλ και γιατί ζητείται η συνδρομή μας;
Μια ιστορική και πολιτική επισκόπηση των εξελίξεων που κατέστησαν τη ζώνη του Σαχέλ εμπόλεμη ζώνη υψηλού κινδύνου για τη Γαλλία και την Ευρώπη και τί (δεν) πρέπει να κάνουμε για αυτό...
Σαχέλ ονομάζεται η οικοκλιματική ζώνη ανάμεσα στη Σαχάρα και το τροπικό αφρικανικό δάσος. Το δυτικό τμήμα της ζώνης αυτής, η ζώνη της κρίσης του Σαχέλ περιλαμβάνει πέντε χώρες - όλες πρώην Γαλλικές αποικίες, πάμπτωχες, με μεγάλες μουσουλμανικές πλειοψηφίες: το Τσαντ, τον Νίγηρα, το Μάλι, την Μπουρκίνα Φάσο και τη Μαυριτανία.
Οι πέντε αυτές χώρες (Ομάδα G5) διεξάγουν κοινές στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον της (ισλαμιστικής) τρομοκρατίας υπό την αιγίδα της Αφρικανικής Ένωσης και της Γαλλίας.
Αν βρεθούν Έλληνες στρατιωτικοί σε αυτές τις επιχειρήσεις ποιους θα πολεμήσουν και για ποιο λόγο;
Ποια είναι η ιστορία της Γαλλικής εμπλοκής στην περιοχή;
Αυτά τα ερωτήματα μας απασχολούν στο παρόν αφιέρωμα
Πώς ξεκίνησε το τζιχαντιστικό αντάρτικο
Η διάδοση και η εξάπλωσή του ένοπλου τζιχαντισμού είναι αποτέλεσμα της μεταποικιοκρατικής υπανάπτυξης αφενός και των περιφερειακών ανταγωνισμών, όπως της σύρραξης στη γειτονική Νιγηρία που πήρε χαρακτηριστικά θρησκευτικού πολέμου. Οι αναλύσεις του International Crisis Group το 2005 δε θεωρούσαν μείζονα τη δράση των ομάδων αυτών. Μια έκθεση του Ιδρύματος Carnegie για την Ειρήνη το 2011, προειδοποιούσε μεν για πιθανή ανάπτυξη της Αλ Κάιντα, αλλά δεν την έβλεπε ως άμεση απειλή.
Το ένοπλο αντάρτικο και η τρομοκρατία πυροδοτήθηκαν από δύο καταστροφικά γεγονότα στα Βόρεια της Σαχέλ: τον εμφύλιο της Αλγερίας κατά τη δεκαετία του 1990 και (κυριως) τη ΝΑΤΟϊκή επέμβαση στη Λιβύη, που οδήγησε στην ανατροπή και δολοφονία του Μουαμάρ Καντάφι.
Στο site: Αλγερία & Λιβύη, η εισαγόμενη αποσταθεροποίηση της Σαχέλ
«Η Αλγερία αιματοκυλίστηκε εξαιτίας της ματαίωσης, με πραξικόπημα του στρατού, του δεύτερου γύρου των εκλογών του Δεκεμβρίου του 1991, ο οποίος ήταν βέβαιο πως θα έφερνε στην εξουσία το FIS, ένα κόμμα του πολιτικού ισλαμισμού»
Η Γαλλική εμπλοκή και ο ρόλος της ΕΕ
Η Λιβυκή σύγκρουση οδήγησε στον εμφύλιο πόλεμο στο Μάλι το 2012, αρχική εστία της ισλαμιστικής εξέγερσης στο Σαχέλ που διαρκεί μέχρι σήμερα, και οδήγησε στην εξάπλωση του τζιχαντισμού σε όλη την περιοχή. Ο συνδυασμός της κλιματικής κρίσης με τη χρόνια υπανάπτυξη και τη στρατιωτική ανάφλεξη του 2012, έχει οδηγήσει στον εκτοπισμό 3,5 εκατομμυρίων προσφύγων και στην εξαθλίωση 24 εκατομμυρίων κατοίκων που ζουν με ανθρωπιστική βοήθεια.
Στο site: Ο εμφύλιος στο Μάλι (2012)
«Με το που τερματίστηκε η ΝΑΤΟϊκή επιχείρηση στήριξης των αντι-κανταφικών δυνάμεων στη Λιβύη, ανετράπη το καθεστώς και δολοφονήθηκε ο Καντάφι, ακολούθησε γενικευμένη εξέγερση στο Βόρειο Μάλι το 2012, που ξεκίνησε από τον ξεσηκωμό των Τουαρέγκ»
Η Γαλλία, ανακοίνωσε πρόσφατα τη λήξη της - αποτυχημένης - επιχείρησης Barkhane στην περιοχή υπό το βάρος στρατιωτικών απωλειών (πάνω από 50 νεκροί στρατιώτες από το 2014) και την καχυποψία των τοπικών κυβερνήσεων, όμως εξακολουθεί να ηγείται ευρωπαϊκών σχημάτων ενίσχυσης των κυβερνήσεων της περιοχής εναντίον της ισλαμιστικής τρομοκρατίας/αντάρτικου. Σήμερα δρουν στην περιοχή δυο ευρωπαϊκές αποστολές:
Μονάδες εκπαίδευσης του στρατού του Μάλι με την ονομασία EUTM στις οποίες συμμετέχει η Ελλάδα ήδη από το 2013
Ειδική Δύναμη Τακούμπα (Task Force Takuba - TFT), μια συνεργασία ειδικών δυνάμεων - πρόπλασμα ευρωπαϊκής στρατιωτικής δύναμης στο Σαχέλ, για τη συνδρομή των κυβερνήσεων του Μάλι και του Νίγηρα (η Ελλάδα έχει ανακοινώσει την επιθυμία της να συμμετάσχει δια του Υπουργού Εξωτερικών ήδη από τον Ιούνιο, και η σχετική είδηση κυκλοφορεί από τον Γενάρη του 2020)
Στο site: Το Σαχέλ σε αναταραχή 2015-2021
«Το τζιχαντιστικό κύμα ενισχύθηκε στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας από την επιστροφή εθελοντών από το Ιράκ / Συρία όπου είχαν στρατολογηθεί και εξοπλιστεί από τον ΙΣΙΣ. Στο ισλαμιστικό αντάρτικο και την Αλ Κάιντα, προστέθηκαν (ή προέκυψαν από διασπάσεις) και ομάδες προσκείμενες στο Ισλαμικό Κράτος»
Στρατιώτες χωρίς λογοδοσία ή καταλογισμό
Έχει καταγγελθεί πως οι Ευρωπαϊκές δυνάμεις στην περιοχή δρουν χωρίς καταλογισμό, χωρίς σαφές πλαίσιο, προκαλώντας θανάτους αμάχων και καταστροφές - επιπλέον αυτών που έχουν προκαλέσει οι Γαλλικές δυνάμεις.
O στρατός του Μάλι δε, έχει προκαλέσει μέχρι σήμερα περισσότερους θανάτους αμάχων από τους τζιχαντιστές. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, η δράση του ωθεί στις τζιχαντιστικές ομάδες το 70% των νέων εθελοντών τους, περίπου.
Διαβάστε σχετικά: The New Humanitarian: No strings attached? How Europe’s military support for Mali closes its eyes to abuses
Σε συνεργασία με τους Ευρωπαίους επιχειρεί και το παρακλάδι του αμερικανικού «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» στην περιοχή της Σαχάρας με την ονομασία Juniper Shield από το 2007
Από το 2005 συνεχίζεται το αμερικανικό πρόγραμμα ενίσχυσης αντιτρομοκρατικών υποδομών και προπαγάνδας των τοπικών κυβερνήσεων (Trans Sahara Counterterrorism Partnership (TSCTP))
Οικονομική ασφυξία, οικονομική εκμετάλλευση
Το υλικό υπόβαθρο της κρίσης στο Γαλλικό Σαχέλ, πάνω στο οποίο βρίσκει εύφορο έδαφος η ισλαμιστική εξέγερση, είναι η κοινωνικο-οικονομική καταστροφή που έχει αφήσει πίσω της η Γαλλική αποικιοκρατία, η υπερεκμετάλλευση των πόρων των χωρών αυτών αλλά και οι πολιτικές λεηλασίας του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Εμβληματική της οικονομικής σχέσης της περιοχής με τη Γαλλία είναι η εκμετάλλευση του ουρανίου του Νίγηρα (7% της παγκόσμιας παραγωγής) , που τροφοδοτεί τα πυρηνικά εργοστάσια της Γαλλίας - “ανάβοντας” μία στις τρεις λάμπες στη Γαλλία, ενώ το 90% του Νίγηρα δεν έχει πρόσβαση σε ηλεκτρικό ρεύμα. Η ύπαρξη ουρανίου στον Νίγηρα είναι κατάρα για τη χώρα και πηγή δεινών αντί για πλούτο στα χέρια των Γαλλικών εταιρειών εξόρυξης.
Οι αιρεσιμότητες του ΔΝΤ κατέστρεψαν τα εξ αρχής ισχνά συστήματα υγείας σε όλη τη Δυτική Αφρική, περιλαμβανομένου του Σαχέλ. Η παρέμβαση των διεθνών οργανισμών υποκρύπτει μια πολιτική που, ενώ εγκρίνει τη δαπάνη και τη δωρεά τεράστιων ποσών για την άμυνα και την αστυνόμευση στις χώρες αυτές (στηρίζοντας αυταρχικότατα καθεστώτα και καταστέλλοντας δημοκρατικά αιτήματα), αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό την ενίσχυση της πραγματικής υποδομής κάθε χώρας και επιβάλλει σκληρή λιτότητα για να την εμποδίσει. Χαρακτηριστικά, στην τελευταία έκθεσή του για το Μάλι, π.χ. το ΔΝΤ ενίσταται για τις αυξήσεις των μισθών των δασκάλων!
Διαβάστε σχετικά: Alex Thurston: The Hollowness of “Governance Talk” in and about the Sahel
Από την Françafrique στη Eurafrique
Η επέμβαση στο Σαχέλ συνδυάζει την αγωνία της Γαλλικής σταδιακής απώλειας ελέγχου στην Αφρική (από τις πρώην αποικίες της οποίας, σε όλη την ήπειρο έχει αποικιακού τύπου εισροές μέχρι σήμερα), με την κρισιμότητα του Σαχέλ σαν πεδίο ανάπτυξης του τζιχαντισμού, δυνητικά εξαγώγιμου και στην Ευρώπη, αλλά και σαν οδό μέσα από την οποία περνάνε οι στρατιές των απελπισμένων Αφρικανών που μετακινούνται προς την Ευρώπη - δεδομένης της πολιτικής βαρύτητας του ζητήματος πλέον στην ΕΕ, και γεωπολιτικό μήλο της έριδος. Η Σαχέλ είναι παράλληλα και “σύνορο” της Ευρώπης και η Γαλλία θέλει να παραδώσει τον έλεγχο της περιοχής στην ΕΕ σαν ένα είδος γεωπολιτικής κληρονομιάς αλλά και προσελκύοντας αρωγούς στη δική της ηγεμονία, που εκτείνεται όχι μόνο σε υλικά, όπως η εξάρτηση των οικονομιών του Σαχέλ (και της Γαλλικής Αφρικής γενικότερα) από τη μητροπολιτική Γαλλία, αλλά και σε πολιτισμικά πεδία, όπως η Γαλλοφωνία.
Διαβάστε σχετικά: Eurafrique: new paradigms, but old ideas, for France in the Sahel
Ένα σχόλιο: Η σοφή, όπως έχει αποδειχθεί μέχρι σήμερα, αποφυγή στρατιωτικής εμπλοκής της χώρας μας στις στρατιωτικές περιπέτειες και τον μετα-αποικιακό τυχοδιωκτισμό της Δύσης, χαρακτηρίζει την εξωτερική της πολιτική σταθερά από το 1974 τουλάχιστον.
Σοφή, όχι μόνο γιατί οι Δυτικοί «λύνουν» προβλήματα που οι ίδιοι δημιούργησαν
Ούτε μόνο επειδή η οικονομική τους πρακτική δημιουργεί το έδαφος των εξεγέρσεων και της μετανάστευσης και προσφυγιάς
Αλλά επειδή μας αφήνουν έξω από τα πλαίσια των σημερινών γεωπολιτικών αντιπαλοτήτων
Και ενισχύουν το φιλειρηνικό της προφίλ, την πιο σημαντική δύναμη της χώρας μας (soft power)
Το δόγμα εμπλοκής που αναδύεται σήμερα αναβαθμίζει την Ελλάδα σε περιφερειακό παίκτη, θέτοντας άγνωστες προκλήσεις για τους στρατιωτικούς της σε περιοχές όπου δεν έχει την παραμικρή επιρροή ή γνώση των τοπικών συνθηκών και καμία στρατηγική παρέμβασης(αντίθετα με την Τουρκία). Τα ιστορικά προηγούμενα, τα οποία φαίνεται να αγνοεί η άρχουσα τάξη σε αυτή τη φάση, δηλώνουν ότι αν προκληθεί η χώρα είναι εξαιρετικά πιθανό να βρεθεί μόνη. Με αυτό το σκεπτικό πορεύτηκαν ως σήμερα όλες οι κυβερνήσεις ασχέτως προσανατολισμού. Η παρούσα είναι η πρώτη που χαράζει ένα καινούργιο δρόμο. Χωρίς να εξηγεί γιατί και με ποιο σκοπό Μ.Τ. - Μ.Π.
Για μια αντίθετη άποψη: Αλέξανδρος Διακόπουλος: Έχει δουλειά η χώρα μας στο Σαχέλ;